Lieve Allemaal,

Beelden van Israeli’s die trucks met voedsel bij de grens met Gaza proberen tegen te houden en optrekkende tanks met gejuich begroeten. Ineens was het op. Zelfs geen boosheid meer, alleen nog verslagenheid en tranen.

‘Ik kan het niet meer aanzien’, zegt David van Reybrouck* in een praatprogramma. Met een indrukwekkend gedicht verwoordt hij zijn gevoelens over de situatie in Gaza en schetst daarmee ook een breder beeld, het gezicht van onze wereld. 

De tranen van een oude man voor de tv gaan niets aan de situatie veranderen. Het ‘Ik kan het niet meer aanzien’ terwijl we toch blijven, moeten blijven kijken evenmin. Honderdduizend mensen trokken in Den Haag een rode lijn; dat is denk ik het NEE waar schrijver Tommy Wieringa op doelde toen hij vaststelde dat het juist NEE is dat te vaak ontbreekt. Nee tegen de waanzin, nee tegen de xenofobie, nee tegen egoïsme en zelfzucht die de woorden compassie en empathie niet (willen) kennen. Nee tegen de afbraak van alles wat van waarde is. 

In de VS gaf ik vijf weken les en aan de oppervlakte leek er niets aan de hand. Ik wil daar vooral niet over politiek te praten en dat was eerdere jaren soms wat lastig vol te houden. Van de (aselecte) groep waaraan ik lesgeef kwam genoeg commentaar waarop ik best instemmend had willen reageren. Zorgwekkend was dat er deze keer van niemand een woord kwam. Soms een moedeloze zucht, een glimp van verslagenheid maar vooral doorgaan alsof er niets aan de hand is. De neezeggers waren stil geworden, zo triest en dreigend was het. 

Niet alleen door oorlogen staan menselijke waarden op het spel, meer dan ooit is een luid Nee nodig. Ik geloof nog altijd in het bouwen van bruggen, ook in het trekken van een duidelijke, rode lijn. Situaties genoeg waarin overleg en compromis goed zijn en er mag soms best wat water bij mijn wijn. Laat een brug een uitnodiging zijn samen naar beter te trekken, de moed Nee te zeggen blijft onmisbaar. 

Gisteren werd ik 73, het leven is goed voor me, er is veel, heel veel om dankbaar voor te zijn. Als ik terugkijk denk ik vaak aan die keren dat ik gevallen ben of verdwaald was. Niet omdat dat zulke fantastische momenten ware maar omdat er iemand was die een hand uitstak. Ook toen ik het begrip nog niet kende, was er Ubuntu in mijn leven, ik ben omdat wij zijn. Iemand sloeg een brug die het me mogelijk maakte terug te komen op mijn schreden, iemand kwam over de brug om mij overeind te helpen. Ik geloof nog steeds in het bouwen van bruggen. Een brug verbindt twee punten en maakt een ontmoeten mogelijk maar vraagt ook om een zorgvuldig kiezen op welke oever verder te gaan. 

Met een lieve groet, Frank

* David van Reybrouck is de schrijver van o.a. ‘Congo en ‘Revolusie’. Hij is ook Denker der Nederlanden.