Lieve Allemaal,

De planning liet wel wat te wensen over. Zonder pause Johannesburg – Parijs – Amsterdam – Parijs – Singapore. Vliegschaamte: een beetje maar het is niet te befietsen. Vliegziekte: zeer. Donderdag het laatste stukje van Singapore naar Bali en toen, eindelijk en moe, weer thuis. Voor mezelf en vooral voor Doni hoogste tijd. Hoezeer het verlies van een kind raakt is denk ik alleen te begrijpen door wie het meemaakte, dat het diep inslaat begrijpt een ieder. Praten als het kan en past, samen stil zijn (mijn vingers fout op het toetsenbord typten eerst samen stuk zijn en dat klopt ook), proberen te berusten en vooral niet te begrijpen wat niet begrepen kan worden. Tijd, tijd, tijd …

In Europa veel gedaan, in meerdere landen workshops gegeven en tussendoor een klein beetje tijd gevonden om dierbaren te zien. Altid te weinig tijd, te kort. Een volgende reis (voorlopig echt niet!) moet anders. De elf dagen op het eind van de reis in Afrika waren geen succes, geen genoegen. De geplande workshop ging niet door en terug zijn in het oude ‘huis’, naar ik nu denk misschien wel voor de laatste keer, deed wat zeer. Ik zie het land in kleine maar consequente stapjes achteruit gaan. De politiek volg ik nog steeds en wat ik lees stelt niet gerust, tussen de mensen zijn geeft geen zonniger beeld. In de vallei waar ik verbleef wonen, zoals praktisch overal in het land, twee gemeenschappen. De witte mensen frequenteren o.a. het restaurant van mijn vrienden daar. Veelal stevig aan de alcohol praten en roddelen ze zoals dat in kleine dorpen gaat en, understatement, niet alles is politiek correct; het is niet alleen tussen de zinnen dat haat en vooroordeel hun gezicht laten zien.

De zwarten hebben meestal eenvoudige baantjes als tuinman, security of poetspersoon en tot echt contact komen bleef tot mijn frustratie niet makkelijk. Zuid-Afrika, twee werelden die elkaar vaak niet (willen) kennen. Wie denkt dat apartheid iets van het verleden is heeft nauwelijks gelijk. De economische apartheid, ook in onze landen ‘on the rise’, is schrijnend duidelijk zichtbaar en ja, de scheidingslijn is veelal toch de huidskleur.

Twee maanden geleden brak een opstand uit. In 1994 beloofde de regering huizen voor iedereen. Het is er niet van gekomen en opeens was de maat vol. Honderden mensen gingen de straat op, verbrandden autobanden, blokkeerden bruggen en wegen en eisten op willekeurig adressen eten en drinken. Het werd ze met angstig hart gegeven, je weet immers nooit met ‘die mensen’. Het ging weer voorbij, de rust is voor nu even terug, het thema is nog dagelijkse voer voor gesprekken. Hoe onrespectvol ze waren, hoe ze gerend en geschreeuwd hebben als beesten en hoe onredelijk het allemaal is want grond en huis moet je verdienen. Een commitee vergadert twee keer in de week hoe het nu verder moet. Een groep zwarte mensen en één witte ‘afgezant’; vooralsnog komen ze er niet uit. Waar voor de ene partij een mogelijk een oplossing zou kunnen beginnen is door de andere kant al veel eerder een grens getrokken. Welvarende zwarte mensen zijn allang geen uitzondering meer en arme blanken zijn er ook en toch: ik zie een verhaal van too little, too late.

In Bali is gisteren het regenseizoen nu echt begonnen, urenlang forse regen en vandaag weer flinke lokale buien. Het was hoog tijd, het land heeft water nodig.  Wij pakken het gewone leven weer op zo goed als het gaat. Werken aan een nieuw E-book en eindelijk die verhalenbundel afmaken. Straks gaan we van de kerst mooie dagen maken.

Wij wensen jullie allen goede en zinvolle dagen toe; dagen van vrede en licht in het hart en de moed en kracht dat mee te dragen in het nieuwe jaar. Het zal ook in 2020 zeker zeer nodig zijn.

Lieve groet, Frank en Doni.