De dood van menselijke empathie is een van de eerste en meest duidelijke tekens van een cultuur die terugvalt in barbarij. (Hannah Arendt 1906 -1975).

Lieve allemaal,

Wikipedia omschrijft kunst als ‘bewuste creatie van iets moois of betekenisvols met behulp van vaardigheid en verbeelding’. Mooi beschreven hoewel ik ‘het onzichtbare zichtbaar maken, het onzegbare zegbaar’ veelzeggender vind. Kunst, ook in de werken van de oude meesters en getalenteerde fotografen, is een overdracht van ideëen, idealen, vergezichten of denkbeelden en zegt veel meer dan een simpel kiekje ooit kan doen. 

Nederlandse taal is soms wat verwarrend: er is Kunst, kunst, iemand doet een kunstje, stoelbekleding of een jas van kunstleer, een bouwwerk van lucifers is kunstig gemaakt maar een voor de hand liggende vaardigheid doen we af als ‘joh, da’s geen kunst’. 

Een banaan die met duck-tape op de muur is geplakt is lastig in te passen in de definitie van Wikipedia. Smaken verschillen maar wat is de schoonheid van een banaan aan de muur? En de betekenis? Niet dus, toch kreeg het ‘ding’ of beter, de gebeurtenis door de reacties alsnog betekenis. De waanzin van onze wereld werd pijnlijk bloot gelegd. Talloze critici bleken bereid serieus in te gaan op wat niets anders was dan een provocatie. Iemand bleek zelfs bereid er meer dan 5 miljoen euro voor te betalen en dat niet van zijn of haar laatste centjes lijkt me. Ongeacht hoeveel geld die persoon ook heeft, de keuze om een overduidelijk teveel aan geld niet ten goede aan te wenden maar om met een ‘Kijken jullie eens hoe waanzinsveel geld ik heb’ en ‘Ik ga die banaan nog opeten ook’ een dikke middelvinger op te steken naar alles en iedereen is onthullend. 

Naast het ‘geen kunst’ van een banaan op de muur plakken, de kunst (als in ‘art of the deal’) om met gebakken lucht vet rijk te worden en het steeds lastiger wordende kunstje de wereld te shockeren is er misschien toch Kunst ontstaan. De betekenis die er door de reacties aan werd gegeven, hoe onthutsend en negatief van aard ook, ís een betekenis. Niet een betekenis waar je blij van wordt, dat dan weer niet.

Een bizarre zaak die raakt aan de door Hannah Ahrendt bedoelde dood van empathie. Als één aap een reuzevoorraad bananen onder zich houdt terwijl de rest van de groep honger lijdt, dan sturen we er deskundigen op af; zo’n bizar fenomeen moet bestudeerd worden, wat is er aan de hand? Wanneer personen honderden miljoenen of zelfs miljarden onder zich houden roept dat vaak bewondering op en nauwelijks veroordeling. Trump – de man van ‘Art of the deal’ – verzekerde zijn aanhang dat hij mega rijk is, hij gebruikte het als een argument om vooral op hem te stemmen. Het bleek geen rode vlag maar voor velen een aanbeveling. *

Een lieve, wijze vriendin raadt me aan te focussen op m’n eigen vierkante meter. Natuurlijk heeft ze gelijk, daar zal het moeten gebeuren maar… is het fout om naar de omliggende percelen te blijven waarschuwen dat onze samenleving aan gort gaat als wij niets doen? 

Oliemannetje was een benaming voor een persoon, politicus meestal, die vaak in stilte compromissen sluit en bruggen slaat. Intussen is er een nieuwe betekenis: een mannetje of vrouwtje dat met een flinke kan olie op elke brand afrent om die verder te doen oplaaien. Stok nodig, stok gevonden – discriminatie als instrument om te discrimineren. Ik herinner me een voetbalcompetitie waarin Nederland al uitgeschakeld was en Marokko nog in de race. Nederland ging massaal voor Marokko. Er is een breed midden in onze maatschappij dat geen affiniteit heeft met machtsbeluste pyromanen. Juist voor dat midden is stil blijven geen leefbare optie en uiteindelijk zelfdestructief. Laat de belendende percelen weten dat het zo niet langer mág gaan. 

Hier in Bali blijven de plannen onduidelijk. Half oktober had het regenseizoen moeten beginnen maar het komt er niet echt van. Eergisteren een bui als vanouds; rond het middaguur een gigantische emmer leeggestort over het eiland waarbij straten in kleine rivieren veranderden, twee uur later weer zonnig. Verder is het vooral heet, zo’n graad of 32. De weerstations melden er enthousiast bij dat het voelt als 39 of 40. Volgens de aankomend president van de VS wordt de wereld alleen maar kouder. Een megafoon, is dat wat? Of toch maar het respectvol overtuigen van de buren?

Lieve groet, Frank

* (In het Nederlands en Duits verdient iemand geld, de stam is dienen. In het Engels is het earning, oogsten. Amerikanen maken geld. Indonesië is neutraal, hier verkrijgt men geld.