Lieve Allemaal,

Ik schrijf deze blog vanaf eiland Sabatha; het huis staat alweer in één grote plas water. Het is het droge seizoen maar dat is te bestemder plaatse nog niet doorgedrongen; elke dag plensbuiten en voor de komende week ziet het er niet beter uit. Mijn regel ‘als het regent ga ik gewoon niet’ heb ik op moeten geven en met een paraplu op de motor… Niet dat het een lolletje is in Ubud te rijden. Eenrichtingsverkeer blijkt een grapje, waar parkeren verboden is staan dubbel en driedubbel geparkeerde voertuigen plus een bende scooters op het trottoir terwijl massa’s motorfietsen zich door massieve files wringen waarbij onduidelijk is wie het er slechter vanaf brengen, de Balinezen of de toeristen. Gelijk spel denk ik.

Bali aanraden als vakantiebestemming? Nee, hoewel er een nieuwe generatie toeristen lijkt te zijn – van die gasten die niet zonder dikke motorfiets en machogedrag kunnen – die het prima vindt. Verder veel nieuwe kolonialen die, eigen belangrijkheid over- en Indonesiërs onderschattend, hier hun fortuin denken te kunnen maken. Via illegale of half legale (da’s ook illegaal) constructies trekken ze delen van de lokale economie naar zich toe. Met tegenzin geef ik toe dat het sommigen nog lukt ook. Er is ruimte voor. In de euforie van ‘er zijn weer toeristen’ zijn alle plannen om Bali tot een kwaliteitsbestemming te maken vergeten en visa voor wie betaalt eenvoudig te verkrijgen. Hoe meer mensen hoe liever en regels handhaven doen we niet. Doni en ik houden het wel uit hier – een plezierig huis en een mooie omgeving – alleen Ubud moet zoveel als maar kan vermeden worden. We rijden er graag een paar kilometer voor om. Het ‘pittoreske kunstenaarsdorpje Ubud’ bestaat al lang niet meer en grenzen aan de groei is een onbekende kreet.

Voor Indonesië niet helemaal onbegrijpelijk. Vijftig jaar geleden kwam het rapport van de club van Rome uit. Grenzen aan de groei. Het heeft niet veel indruk gemaakt. De wereld gebruikt gemiddeld 1,65 maal per jaar dat wat de aarde kan leveren. Indonesië gebruikt 1,04 aarde, Nederland heeft 3,45 aarde nodig,  de VS kan niet zonder 5. Indonesië praktisch op de grens van wat kan, vooral landen in Afrika met een verbruik ver onder de 1 zorgen voor het, nog steeds schokkende, gemiddelde. En overal willen mensen ook wel een koelkast, en een auto, en een computer, en AC, en en en. ‘Even voor de helderheid,’ schrijft de auteur van een artikel in het NRC, ‘we hebben één aarde’.

Leegstromende kerken hebben we in Bali niet. Nou ja, leegstromende tempels dan. Gisteren na alle files (grumble, grumble) nog een keer in een file verzeild geraakt waar meer dan een uur nul beweging in zat. Een ceremonie met een optocht van vele honderden mensen. Motor uit, stilstaan en kijken; in de file staan werd voor even nog leuk ook. Tientallen muziekgroepen, vrouwen met torenhoge offers op het hoofd, beelden die meegedragen werden, mensen die gewoon meeliepen; iedereen in fantastische, traditionele kleding. Vooral viel op dat verreweg de meeste deelnemers jong waren. Of dat met diepgevoelde religiositeit te maken heeft betwijfel ik. Adat (hoe we het altijd gedaan hebben) plus de sociale controle houden de zaken in toom. Of dat gunstig is valt te bezien, te grote volgzaamheid kan vooruitgang behoorlijk in de weg zitten. Een vooruitgang die ook op het ‘eiland van de goden’ vooralsnog helaas alleen lijkt te bestaan uit meer groei en meer consumptie. Dat dan weer wel.

Lieve groet,  Frank.   

Ilham uit Lampung haalde zijn toelatingsexamen voor het openbaar voortgezet onderwijs met een prima score. Gunstig voor Ilham én voor zijn ouders want een openbare school is gratis. Ik stuurde wat geld zodat hij wat voor zichzelf uit kon zoeken. Dat deed hij: hij koos met het hele gezin eten bij MacDonalds.