“2013 was een vrolijk jaar voor beleggers. Terwijl de koopkracht van veel burgers daalt en de werkloosheid oploopt, zagen beleggers de koersen sinds maart 2009 met gemiddeld 100 procent stijgen. De 300 rijksten op deze wereld werden in het jaar 2013 samen driehonderdtachtig miljard euro rijker.” Aldus de kranten. Wat meer wil je weten over ons economisch systeem? Dat vijftig miljard euro ophoesten voor de olympische winterspelen geen probleem blijkt in een wereld, overvol van nood en zorg? Een verrot systeem dat tientallen miljoenen mensen in ellende stort maar verbazing erover is ongegrond; het wordt ruim ondersteund door domme bewondering voor statussymbolen en vooral door het bezit van veel geld als een kwaliteit te zien. Stupide en feitelijk zielig – want hoeveel heb je dan van het leven begrepen – is aanbidding van de centjes een ziekte die hard toeslaat. Tegen het eind van het jaar vlogen bij de verschillende loterijen in Nederland gigantische prijzen het land in met de begeleidende boodschap dat de ontvangers puur geluk in de schoot geworpen kregen. Toen in een dorp in Zeeland tientallen miljoenen euro’s landden, stond de bevolking te juichen op een wijze die het aanbreken van de wereldvrede suggereerde. Eindelijk geluk! Geluk? Ik zie een typefout. Rupsje nooit genoeg, een slijmerig creatuur, kruipt rond en zal nooit een vlinder worden.

Lieve Allemaal,

Het is vroeg in de morgen, gisteravond aangekomen uit Nederland, ik ben weer thuis. Slapen ging niet, van alles bleef malen in mijn kop. Er is veel gebeurd terwijl ik in Nederland was. Een nieuw jaar, we gaan er iets moois van maken zeiden we tegen elkaar, samen. Prachtige ontmoetingen maar met het jaar amper een week oud werd de kwetsbaarheid van leven pijnlijk snijdend en schrijnend in herinnering gebracht. Een vriend, een eminent mens en wijs denker, was zo maar, plotseling niet meer bij ons. De kleuren van dankbaarheid en verdriet vormen dan een wonderlijk mengsel. Tot in Bali kan ik zijn, soms aarzelend gesproken, weloverwogen woorden horen, in de toon klinkt liefde voor het leven en staat de mens centraal. Hij is er niet meer; met het vele dat door hem werd gezaaid, is dat maar zeer ten dele waar. Er samen een mooi jaar van maken sluit ook hem niet uit.

Oleh oleh. Neen, dat is geen Spaans maar gaat over cadeautjes die ik mee moest nemen naar huis. Thuiskomen zonder oleh oleh, een souvenir/cadeautje dus, is eenvoudig ‘not done’ in Indonesië. Het mag klein, onaanzienlijk, goedkoop en totaal onnuttig zijn, dat maakt niet uit, het gaat om de gedachte ‘ik ben je niet vergeten toen ik weg was’. Een gebruik te mooi om te negeren, maar ook een probleem want wat neem je mee? Ik vroeg Pak Par wat hij graag wilde maar daar antwoordde hij niet op. Malu  heet dat, verlegen of beschaamd. ‘Ik stuur straks wel een sms.’ En dat deed hij; een korte broek als het niet teveel gevraagd was. Een korte broek uit winters Nederland, lastig – duur – lastig. De chauffeur die me naar het vliegveld bracht raadde me op de terugweg even bij een supermarkt in Denpasar te stoppen. Daar hebben ze het wel en heel goedkoop. Dat wilde ik maar niet doen maar ik moest wel iets bedenken. En dan ook nog iets voor de hulp, voor Ibu Putu van het restaurantje en voor Wayan die bij Frans werkt. Als het klein blijft en van niet teveel gewicht, is het een plezierige verplichting. Kijk, ik ben weer thuis en ik ben jou niet vergeten. Misschien is het een flutcadeau maar ik heb aan je gedacht. Niet naar huis zonder oleh oleh, het zijn mijn vrienden.

Vrienden? Een dikke week terug was hier verderop een poging tot inbraak. De inbreker werd betrapt en vervolgens door een menigte in elkaar geramd, letterlijk. De politie wist niet veel te doen, tegen de meute konden ze niet op en waarschijnlijk wilden ze dat ook niet. Pak Par vertelde er vrolijk over toen ik gisteravond thuiskwam, ze hebben hun best gedaan, samen. Een volksgericht waarbij de zoon van Par zijn hand heeft verwond – niet denken aan het hoe –  en een oom in het ziekenhuis terecht kwam door alle opwinding en vervolgens, heel grappig hoor, wordt verpleegd op dezelfde kamer als de inbreker. Repercussies hoeft hij niet te vrezen; niet van de arm der wet en niet van de inbreker die zwaar hersenletsel heeft en het waarschijnlijk niet gaat halen. Beelden uit Alex, Zuid-Afrika, spoken weer door mijn kop. Het verkeer dat er in een bochtje omheen reed, mijn taxi die niet wilde stoppen en daar waarschijnlijk nog gelijk aan had ook, een mens die trap na trap kreeg en bloedend dood lag te gaan. Van god verlaten.

Pak Par heeft al een hele maand niet gewerkt, ceremonies weet je, godsdienst. Dienst aan god. De man van ‘hij die zonder zonden…’ is ook hier niet gehoord en god is ook hier het meest misbruikte en misdachte woord.

Uganda heeft draconische wetgeving klaarliggen om het diepste zijn van mensen aus te radieren, houden van wordt een misdrijf. Nigeria is verder, daar zijn zulke wetten er al door. En natuurlijk is er Rusland waar homo’s volgens tsaar Putin best welkom zijn. Even iets leuks zeggen voor de bühne en tegelijkertijd suggereren dat ‘ze’ niet van de kinderen afblijven. Weinig nieuws onder de zon. De haast komische bewering van een Engels raadslid dat de overstromingen daar te wijten zijn aan de instelling van het homohuwelijk maar even daargelaten – hoe zit het met die aardbevingen in Groningen? – niet zo heel lang geleden maakten Dame Margaret Thatcher en Ronald Reagan ook zo hun statements. Bibliotheken moesten geschoond van het soort filth dat feitelijk propaganda was om maar homo te ‘worden’, homo’s mochten de VS niet in. Nog steeds zijn zogenaamde leiders te stom voor woorden of wakkeren de wind van onverdraagzaamheid bewust aan voor eigen gewin. Kiest u maar, ik gok op het laatste. De gure wind van onverdraagzaamheid die uitgroeit tot de storm die oorlogen in gang zet.

Een 29jarige man, ‘verdacht homo te zijn’, werd in Uganda om die reden getrapt en geslagen tot de dood erop volgde. De gevangenis in of je wordt, met dank aan en hulp van dolgedraaide, zogenaamde christenen en moslims, gelyncht. In Iran hangen ze je gewoon op. Allemaal dienen ze god.., zeggen ze. Maar eerder is het angst voor dat wat ze in zichzelf herkennen en niet wensen te zien; geen mens is immers honderd procent hetero of homo. Bezorgdheid dat iemand door ‘propaganda’ overgehaald kan worden ‘dan maar lekker homo te worden’ – alsof dat leuker, makkelijker, rianter zou zijn als je maar wist dat het bestond – als simpelmans excuus om niet geconfronteerd te worden met hun diepste zelf. Iedereen kan houden van iemand van hetzelfde geslacht, gelijk ik dat kan van iemand van het andere. Gereserveerder in zijn uitingen is het er onmiskenbaar. Leef ermee en wees blij met de rijkdom lief te kunnen hebben.

Zie die mens op de foto, kijk naar die blik en mis dat lullige regenboogvlaggetje niet want dat belichaamt zijn hoop. Zijn misdaad is dat hij houdt van een andere man, en misschien – aanvullende aanklacht – dat hij verlangt naar beter, en menselijk. Hoe kan je dat gezicht zien zonder mededogen en zelfs liefde te voelen? Kijkt de hangman in Iran zijn slachtoffers aan? Blikken rechters die mensen om hun zijn veroordelen de ‘verdachten’ in de ogen? Natuurlijk niet, (zelf)haat verblindt, ze zien niets, hoogstens het beeld van een zelfgebakken god. Maar wie het wel ziet, is verantwoordelijk. Natuurlijk weet ik dat we weinig kunnen doen. Die man van de foto leeft in Nigeria, als hij nog leeft. Ik woon in Bali. Maar waar ik zaaien kan mag ik het niet nalaten.

Weet ik veel met wie en met hoeveel man we naar die opening in Sotchi moeten, met de olympische gedachte hebben die spelen al heel lang niets te maken. Doe maar, ga maar als je dat leuk vindt. Na die vijftig miljard maken die kosten ook niet meer uit, de proporties zijn al lang zoek. Maar bespaar me het gewauwel over de gescheiden werelden van sport en politiek. Het is gewoon niet waar al zal dat excuus in 1936 ook wel gebruikt zijn. Neem het besluit om als mens te gaan. En misschien ga je dan wel niet.

Het nieuwe jaar, we gaan er iets moois van maken, samen. Ik kies ervoor te geloven dat we dat gaan doen. ‘Als morgen de wereld vergaat’, zei Maarten Luther, ‘zou ik vandaag nog een appelboompje planten’. De wereld vergaat niet dus laat ons hele wouden planten, het is hoog tijd.

Veel liefs, Frank