In the end, we will remember not the words of our enemies, but the silence of our friends. Banksy

Lieve Allemaal,

Het was eigenlijk vanaf de eerste minuut wel duidelijk, twaalf uur en daar was weer zo’n jaar waarin we het allemaal zelf moeten doen. Het is een simpel plan maar grootsere plannen heb ik niet voor dit jaar; vriend zijn, aan de basis werken.

De uitspraak van Banksy hierboven is op twee manieren te interpreteren, beide manieren benadrukken een belang van vriendschap. Gaat het over het aangename zwijgen van ‘al is goed’ dat je met vrienden en geliefden kunt delen en als een warme deken om je valt? Gaat het over de snerpende stilte die we soms laten ontstaan terwijl een ander in nood is? Beide ervaringen blijven bij, de laatste, verlaten zijn van vriendschap, misschien wel het meest. Hoe dan ook, het gaat niet zonder vriend (te zijn). Daarom!

‘Een potje golf en de globalisering van de wereld, mensen in de ‘comfortzone’ krijgen bezoek’. Fotograaf Jose Palazon aan de Spaanse grens op 22 oktober 2014.

Het is natuurlijk correct te melden dat ik het jaar met enthousiasme en veel vertrouwen tegemoet ziet, de waarheid is dat ik er ook met zorg tegenaan kijk.              Gruwelijkheden en verschrikkingen, niet alleen in Parijs. Vandaag is iedereen Charlie. Ik geloof er maar half in. Een beetje Charlie wil ik wel zijn. De pen of het potlood als gereedschap om je ideeën uit te dragen zijn, naast ons woord en onze houding, de enig valide instrumenten. Het is ook een recht dat niemand, helemaal niemand, ontzegd mag worden. Als je het er niet mee eens bent staan dezelfde gereedschappen ter beschikking – en ook na Parijs zijn geen andere acceptabel. In die context vraag ik me af hoeveel van hen die nu melden Charlie te zijn dat ook werkelijk willen zijn. En wie bereid blijft de gemakzucht van het wij zij denken te omzeilen. Stem, potlood, pen, levenshouding; er kan niet meer zijn. Minder ook niet. Dat vrijheid van meningsuiting soms wordt ervaren als vrijheid nemen tot beledigen en daarmee tot compassie maant is een feit, dat kan echter nooit een reden zijn het eerste in te perken. Als het niet bevalt; pen, potlood, stem.

Een vrijheid dus, te gebruiken met voorzichtigheid, met compassie. Nooit uit angst, “Een volk dat voor tirannen zwicht …” *, altijd uit de kracht een vriend te willen zijn.

Ibu Putu begrijpt het niet helemaal. Dat ze de jaarwisseling drie maanden vóór Nyepi, het Balinese nieuwjaar, vieren is één ding. Iedereen is anders en aan die datum tilt ze niet al te zwaar hoewel het natuurlijk, hier op dit eiland, een omzeilen van de regels is. Het gaat over die knallen. Ze weet dat de jeugd van herrie houdt en ze gunt ze een pretje. Dat vuur- en vooral knalwerk hier nu ook gebruik zijn geworden is jammer maar ach, computers en telefoons, al die moderne zaken; de tijden veranderen – zo hoort het ook – en dit kon er nog wel bij. (Bij de supermarkt gingen de middag voor oudjaar halve en hele maandsalarissen richting kassa voor de aanschaf van met name knallen.)

Maar de gasten die haar uitlegden dat het oude jaar wordt weggejaagd met al dat lawaai hebben voor verwarring gezorgd. Waarom zou je het oude jaar wegjagen? Het hoort bij je en dat moet je niet wegdoen. Ik probeer het gebruik wat te nuanceren – overigens zonder ook maar één positief woord over dat rottige vuurwerk – maar denk dat ze, in ieder geval deels, wel een punt heeft. Het oude jaar afsluiten en achter je laten als een versleten gebruiksvoorwerp zal niet gaan; heilloos plan. Rotherrie en lawaai en dan denken dat het allemaal weg is. Not. Een nieuwe start, okay – op school kleine schriftjes zodat je vaak aan een schone bladzij kon beginnen. Het verleden wegdoen is onzin. Dat is rekenen buiten het feit dat gebeurtenissen in het leven voorgoed kleuren toevoegen of wegnemen en in het verdere bestaan de muziek van andere, misschien wel diepere en schonere, tonen voorzien. Dan reken je buiten wat alle jaren hebben achtergelaten, dan ontken je wie je bent. Loslaten is ook het verleden en het onvermijdelijke accepteren, leven met wat is. En hoe zou je een vriend kunnen zijn als je in onmin leeft met je eigen geschiedenis?

Net voor de jaarwisseling vier dagen in Yogyakarta geweest. Ik woonde daar eerder, meer dan tien jaar geleden alweer, en het was leuk te zien hoe de stad weer bruist. En verandert. Van Herly Setiawan kocht ik een schilderij van de pasar ngasem, de vogeltjesmarkt, die nu niet meer bestaat.

Briljante schilder, mooie naam. Setiawan betekent trouwe vriend.

Veel liefs Frank

* H.M van Randwijk. Een volk dat voor tirannen zwicht, zal meer dan lijf en goed verliezen, dan dooft het licht.