Licht

mandelahoughtonnightday1delwynverasamy08654

Speciaal buitenlanders vonden de reacties verwarrend. Waarom, vroeg journalist na journalist, dansen de mensen? Omdat dat is wat we doen als we gelukkig zijn, zeiden ze, het verscheiden van de gever neemt niets weg van de waarde van de gift. (voor het huis van Mandela in Houghton, Johannesburg, uit de Mail & Guardian)

Lieve Allemaal,

Van alle reacties die volgden op het overlijden van Mandela, vond ik die, die hem tot een heilige probeerden te verklaren, misschien wel het meest storend. Het lot van de waarlijk groten; maak ze nog groter en het wordt een onhaalbaar plan er zelfs maar aan te willen tippen. Noem ze een voorbeeld, een bron van inspiratie, een gigant tussen dwergen; de heiligenstatus maakt dat jij het mag doen met een slap aftreksel. Wie immers is een heilige? Het kleingeestig zoeken naar wat er fout ging in zo’n leven, de kranten komen er al mee, wordt dan, hoewel vaak geschreven met de bedoeling af te breken om zijn werk terzijde te kunnen schuiven, feitelijk een pleidooi tot navolging. Een mens, met alles wat bij mens zijn hoort, deed wat hij deed. Wie hem als een voorbeeld wil zien doet er goed aan zich te realiseren dat bij al het grote wat hij deed, hij mens was, met mogelijkheden én beperkingen, net als wij. Juist dat maakt hem imponerend en tegelijkertijd een wens tot navolging haalbaar. Ook al zijn het alleen ‘kleine’ dingen die op ons pad komen, nog steeds kunnen we groot zijn, in mijn omgeving ken ik legio voorbeelden die daarvan getuigen.

‘Zeg’, komt de hulp binnen, ‘dat is toch wel heel zielig voor K hé, verschrikkelijk’. Het zou voor me pleiten als ik dan zeg ‘Ja, het is heel erg’ of iets in die trant, en de roddel de weg versper. Dat geeft de rest van de dag dan wel veel te denken… ‘Wat is er zo zielig?’, vraag ik. En dan komt het verhaal. De dochter van K, niet getrouwd, is zes maanden zwanger, het is niet meer te verdoezelen, en nu is K’s naam, eigenlijk die van zijn hele familie, waardeloos geworden. K’s goede reputatie is aan gort zogezegd. Kasian K. (kasian = medelijden / zielig). Dochter wil niet zeggen wie de vader is – het zal wel een Amerikaan zijn of zo en die is natuurlijk alweer naar huis, denkt de buurt – het zou dus een kind worden zonder vader. Adu, kasian K.

Gelukkig heeft K er iets op gevonden, al zal het lang duren voor zijn aanzien in de gemeenschap weer een beetje op peil is; er is een kinderloos echtpaar in de familie en dochter is gisteren met de man van dat echtpaar getrouwd. Die zit dus even met twee vrouwen maar, als straks het kind geboren is heeft het tenminste een vader, niet zo schandelijk meer dus. Het echtpaar houdt het kind, er wordt weer gescheiden van de (tweede) vrouw, alles opgelost – min of meer. Wat vindt de dochter er allemaal van? Ik denk niet dat iemand dat gevraagd heeft of er zelfs over heeft nagedacht. Kasian dochter.

In Bali komt de meest afschuwelijke kerstverlichting weer uit de opslag, in de veronderstelling dat het belangrijk is voor die westerlingen willen winkels en restaurants er best in volgen. Vooral de kerstmenu’s zullen door het zakenleven gewaardeerd worden; meer geld voor minder. ‘Merry Christmas and Happy New Year’, wenst een ober me tijdens de lunch nu al toe. De rituelen van het westen, we begrijpen het niet echt maar als ze dat leuk vinden doen we gewoon mee. Plastic wensen, jazeker, en ik vraag me af in hoever ik me daar ook aan schuldig maak. Een goedbedoeld, maar wel obligaat emailtje dat een handgeschreven kaart of een persoonlijke wens, direct of per telefoon, vervangt; ik ga het maar eens niet doen. Met respect voor ieder die het anders doet, zoek ik liever vrede en verbondenheid met elk van jullie en wie dan ook in mijn wereld, in mijn hart. En als ik volgend weekend voor een week of twee naar Nederland ga zal ik een aantal van jullie ontmoeten. Een beetje werken, de kou overleven en mooie ontmoetingen, daar hoop ik op.

In Afrika zit iemand op een treinstation, zonder geld om naar huis te gaan voor kerst. Vuile kleren, geen zeep, geen eten, zijn studio is in gevaar want de huur is al een tijd niet betaald. En of ik kan helpen. Deze keer moest ik oprecht zeggen dat het niet kon, ooit zijn de centjes echt op. Tegelijk ben ik overtuigd dat de wereld naar de kloten gaat doordat we al te snel zeggen ‘het niet te kunnen’. Ontwikkelingshulp wordt niet beter gestructureerd maar gekort. Hulp aan de Filipijnen was op veel fora een vloek, we hebben het zelf al zo moeilijk en veel komt niet goed terecht. (Nonsens, maar zelfs als het waar zou zijn, als de helft aankomt zal je dubbel moeten geven. Betere smoes zoeken vriend.)                        

En nu weer een kerstboom, kerstcadeaus, kerstdiner én de sinterklaascadeaus op marktplaats zetten, allemaal kosten en we zijn ook nog eens heel erg druk.                       We kunnen veel meer dan we willen weten, om mijn gelijk te halen ben ik, koppig en stom, geneigd verder te gaan dan verantwoord. Deze keer even niet maar het blijft een rotgevoel dat het echt niet mogelijk was.                                                                                           ‘Wie het ziet is verantwoordelijk’, zei een vriend en zo is het, denk ik.                                 De ander laten stikken is geen optie. De grens aan mogelijkheden ligt meestal verder dan we denken al blijft het, gelukkig en uiteraard, aan ieder van ons voor zichzelf te bepalen of de grens van wat we individueel kunnen is bereikt. Dat we echter als land, een van de rijkste landen ter wereld, op dat punt zouden zitten gaat er bij mij niet in.                         Een voorbeeld en een bron van inspiratie, ik hoor het ze zeggen.                          Ontvangen en niet geven, in het licht gaan en niets reflecteren, dat deugt eenvoudig niet. Licht verspreiden waar je kunt, de hoop op beter bewaren, kan en mag je zonder gaan? En hoop, zei Vaclav Havel, is niet de gedachte dat iets goed uit zal pakken maar de zekerheid dat iets zin heeft, hoe het ook afloopt.

Het zijn overwegingen die, triest genoeg, in deze tijd van het jaar meer hun plaats lijken te hebben dan anders. Kerst komt eraan en dan kan het, alsof het niet de essentie zou moeten zijn van elke dag in het jaar. Tja, hij om wie kerst draait is natuurlijk al heel lang veel meer dan heilig verklaard… Kerst, het feest van de geboorte van het licht; buiten de zon en een pietsebeetje van de sterren, zijn wij echt de enige verlichting waar de schepping in heeft voorzien.

Lieve groet, Frank