Grijstonen

“De vaardigheid je te verplaatsen in de positie van een ander is een mooie menselijke eigenschap, die helaas wat in het ongerede is geraakt.” En “Ons nationaal belang is meer dan ooit vervlochten met de belangen van anderen op ons continent en daarbuiten.” Woorden uit de Schoo lezing van dit jaar, uitgesproken door minister Timmermans, iemand die er, in tegenstelling tot de spreker van vorig jaar, wel een visie op na wenst te houden.

Lieve Allemaal,

Als ik maandag, na een dag van slijpen en polijsten, thuiskom hoor ik dat de man van Ibu Putu is overleden. De avond tevoren spraken we nog over hem; dat hij erg ziek was en zo oud, zo oud… en dat hij eigenlijk niets meer kon, dat het misschien wel beter was als… Tussen haar en haar man zijn het moeilijke jaren geweest, de laatste tijd kwam ze wel weer vaker bij hem. (Het was een kamer, vertelde ze ooit, waar ze niet meer kwam maar nu was het nodig, hij had haar nodig.) Zijn andere vrouw (hij had er twee) is ook al ziek en tot niets meer in staat. “Goede dood wiens zuiver pijpen door ’t verstilde leven boort” schreef P.C. Boutens.

Omdat ik pas om vier uur thuiskom ben ik te laat voor de (voorlopige) begrafenis, die is dan al achter de rug. Hoe de regels, de gewoontes zijn in zo’n geval weet ik niet maar ik besluit om gewoon mezelf mee te nemen. Ik koop een bos rozen, schrijf er een kaart bij en ga de volgende dag naar haar toe. En dan komt het goed. Verbazing en die weemoedige blijheid die tranen in zich draagt, zoals je dat in verdriet kunt hebben. We hebben lang gepraat en het gesprek dat ze begon over zoveel dat niet was – zwarte en witte tonen – boog om naar wat wel is, eindigde met de grijze tonen die het leven nu eenmaal heeft. Een welgemeend “het was fijn dat je er was”, en dat hoor ik niet vaak van een Balinees.

Ik leerde ook iets nieuws. Volgens Balinezen weet de overledene de eerste drie dagen zelf niet dat hij niet meer in deze wereld is, hij slaapt en droomt en weet van niets.

Je hebt twee levens, schreef Steven Sotloff * in een van zijn laatste brieven; het tweede begint op het moment dat je je realiseert dat je maar één leven hebt. En al denkt een Balinees er anders over – re-incarnatie – Sotloff benoemt een wezenlijk punt.             Ouder worden zal er voor mij wel iets mee te maken hebben, de dood nog ver weg wensen impliceert ook een bewustzijn ervan al creëert te vaak denken aan die dag die ooit gaat komen een probleem. Je de eenmaligheid van elk leven, van elke dag realiseren is waar Sotloff op doelt. Voeg daar een andere uitspraak uit datzelfde schrijven bij,              “Omhels elkaar, elke dag”,                                                                                                en zijn laatste brief wordt een even simpel als doeltreffend recept voor een beter morgen.

De grijstonen. Als ik de kranten op het net lees is het duidelijk; ze zijn kwijt. Zwart witte verhalen. Raden waar het zwart en waar het wit zich bevindt is zinloos, het spreekt voor zich. Zwart wit, het mag voor bepaalde kranten – de krant van ontevreden Nederland voorop – een manier zijn om de wereld simpel en begrijpelijk te houden, het versterkt ook haat en houdt ons weg van echte oplossingen. Wie het allemaal gelooft laat zich in de maling nemen met een wereldbeeld dat gewoon niet klopt, blokkeert veel goeds in zichzelf en wordt instrument in een oorlog. Timmermans pleit feitelijk – tongue in cheek – voor meer inleven in de positie van de ander, de grijstonen in het verhaal willen kennen. Ik hoop dat we daar wat meer van gaan zien. Die wil lijkt, gelijk in het dagelijks leven met zijn kleine problemen, nogal zoek.

Mijnheer Rasmussen, S.G. van de Navo, weet alles over wat de Russen zoal misdoen zeker, hij ziet zwart en wit. Hij is ‘vergeten’ dat bij het opheffen van het Warschau pact, het Westen beloofde dat de Navo geen centimeter naar het oosten op zou schuiven. Het is anders gegaan en als het aan hem ligt wordt ook de Oekraïne zo snel mogelijk lid van de Navo. En zijn zeker weten? Als M.P. van Denemarken wist hij in 2003 honderd procent zeker dat die massa vernietigingswapens er waren in Irak en dat ingrijpen moest. “Gelooft u mij, het is zwart wit.” Ja ja.                                                                                         Nee, ik probeer geen politiek te bedrijven, ik pleit voor begrip voor en inleving in de ander, stop de zwart wit p(l)(r)aatjes. De, terecht, inktzwart gekleurde berichten over Isis moeten er zijn maar we zullen verder moeten kijken om geloofwaardig te worden en een oplossing te vinden. Er moeten oorzaken zijn. Isis binnen drie jaar verpulverd? Goed, en de onderliggende drijfveren? Een politiek redacteur van de Volkskrant heeft het over de ‘eigen schuld’ van veel moslims in Nederland die zich achtergesteld voelen en begint vervolgens een lang verhaal over de aanpak van 600 criminelen in Amsterdam. (Met overigens de vraag of dat allemaal moslims zijn.) Als je moslims en criminelen niet uit elkaar kunt houden en je zet dat in de krant? Wat wil je dan in godsnaam nog bereiken?

(Fijn wel dat Saoedi Arabië mee doet in de coalitie tegen Isis. Elke bondgenoot is welkom of..? Inderdaad, vorige maand 19 onthoofdingen in dat land in twintig dagen. Geloofwaardig?)

Over het terras klinkt muziek uit Afrika en ik kan niet nalaten me af te vragen waar het probleem kan liggen. In zwart wit gezien was Afrika niet goed voor me … Die straat, die stad, het land, het continent? Hoe ver wil je gaan?                                                       Maar ik ken toch de grijstinten, ik wéét toch van zoveel dat goed en mooi en zacht is.

Ik wéét toch van al die moslims die eerbare, mooie mensen zijn. Ik wéét toch, met Sting, that the Russians love their children too. Ik wéét toch van de nood die over de wereld jaagt en mensen doet vluchten naar een betere toekomst.

“Omhels elkaar, elke dag.”

Veel liefs, Frank

* Een Amerikaans journalist, het zoveelste slachtoffer van Isis.