Misschien is er in een land, waar de (milde) aanpassing van een paar sinterklaasliedjes meer commotie oplevert dan een compleet nieuwe vertaling van de bijbel, iets aan de hand.

Lieve Allemaal

Morgen begint de week tegen de eenzaamheid. Onderstaande foto is voor mij een beeld hoe eenzaamheid er uit ziet. Een vrouw, mogelijk besmet met ebola, wordt in quarantaine gebracht. Nog even lopen er mensen met haar mee, al behorend tot “de anderen”, door hun kleding haast ontmenselijkt; in een paar ogenblikken zijn ook zij weg. Het buitengesloten worden van een groep of gemeenschap – in het geval van de foto triest makend maar onvermijdelijk – gebeurt dagelijks, onder allerlei omstandigheden. Het beeld is vaak niet zo duidelijk als op deze foto, de gevoelens zijn niet anders.

Er bestaan nogal wat dagen en weken om aandacht te richten op doelstellingen of problemen die opgelost moeten worden. In een poging om wat leidraad te geven is het instellen van een dag of een week voor een nobel idee zo ongeveer het enige wat onze seculiere overheden kunnen. Wat eens het terrein was van, intussen deels leeggelopen, kerken wordt niet geclaimd. Ieder mens heeft, en gelukkig maar, de vrijheid zelf te kiezen. In het meegaan met de wind van “je mag alles zeggen wat je wilt en wijs elke, ook gefundeerde, autoriteit bij voorbaat af” zadelt een mens zich niet alleen op met de taak het maar helemaal zelf uit te zoeken maar ondermijnt, op meerdere manieren, het “wij” dat eenzaamheid kan verzachten of zelfs uitwissen.

Alain de Botton heeft er een opvallende redenering over: Voor veel regels, rituelen en voorschriften die kerken ooit voorschreven of oplegden geldt, met het dood verklaren van god, de onvermijdelijke conclusie dat die regels niet op bovennatuurlijke wijze aan de mens gegeven zijn maar door mensen bedacht. De merkwaardige paradox waar de Botton, zelf atheïst, op wijst is dat die regels vaak ongeldig worden verklaard, blijkbaar omdat ze niet van een god komen maar van mensen. Hij pleit ervoor regels, voorschriften en rituelen, die soms duizenden jaren hun nut hadden, nog eens goed te bekijken en, waar nodig of nuttig, een vertaling te vinden die past in onze seculiere wereld.*

“Wij en zij”, het heeft nogal wat interpretaties. Hier in Bali hoor ik bij de “zij”, bij de bule, tamu – de blanken, de gasten. Weinig kans dat het ooit verandert. Ik heb het geluk dat het beeld van “zij” hier niet perse negatief is en er geen verwijt uit spreekt. Dat is weer anders als je in Nederland moslim bent en door grote groepen wordt weggezet als “zij”, met als toegift een forse hoeveelheid vooroordelen. In een bizarre spagaat redenering wordt je dan op basis van religie – geen ruimte voor nuances, dat schept maar verwarring – tot een eeuwig “zij” verklaard en krijg je de beschuldiging naar je hoofd dat je geen “wij” bent. Ga je dan maar eens verdedigen. Het hoogst bereikbare is dan “wel een goede moslim te zijn” of “toch goed voor een moslim” (“Ook al is hij zwart als roet, hij meent het toch goed”).

Het is ook nog vredesweek maar dan begin ik weer over wij, dus laat maar.

Iets heel anders: de vleermuizen hier vormen geen happy family meer. Ze wonen aan beide kanten van het huis onder het dak en, zo doen ze dat, als het donker wordt gaan ze op stap om tegen de morgen weer naar hun huisje te vliegen. Mijn huis eigenlijk, maar dat weten zij niet. Sinds een dikke week nu gaan vertrek zowel als thuiskomst gepaard met ongelooflijk gekrijs en gepiep, vijf uur ’s morgens wordt ik er wakker van. Er is ongenoegen, het is ruzie. Mediator of psycholoog? Iets moet je doen. Gisteren stond Zoef de hond ineens voor me. Nou stond, hij ging keurig zitten en offreerde zijn poot. Er was dus iets mis. Groot gat in de antieke kelim. Gedragstherapie? George de Goudvis uit Australië maakt het goed lees ik, hij is herstellende van een kostbare operatie waarbij een tumor uit zijn hersenen is weggehaald. Was nog een precies werkje, meldt de dierenarts en dat geloof ik, met een geheugenspanne van drie seconden kunnen die hersenen niet heel groot zijn. En vandaag kwam per mail een verzoek bij te dragen aan de operatie van een poes in de VS, kost duizenden dollars, hulp is dringend gewenst. Toch maar prioriteiten stellen denk ik.

W. is boos, heel boos; tranen in haar ogen van woede. Het verhaal komt er in horten en onbegrijpelijke stukjes uit en laat mij met een puzzel die ik met moeite oplos. Van een of ander fonds had ze recht op een uitkering. De werkgever van toen wist daarvan en blijkbaar zijn weduwe ook. Die heeft intussen de uitkering bij betreffende instantie opgehaald en een eerdere lening, met veel rente, ervan ingehouden. Vandaag kwam ze even langs en drukte W. het schijntje van 150.000 Rupiah in de hand, volgens W. zou het miljoenen meer moeten zijn. Een dispuut over geld, geen totaal nieuw fenomeen. *Wat me wel verwonderd is, buiten het feit dat ze dat zomaar aan iemand anders uitkeren, het antwoord op mijn vraag of ze weet waarom het zoveel minder is. “Nee, dat kan ik niet vragen, dat is een belangrijke familie, daar kan ik niet tegenin gaan.”

Feodale verhoudingen, ook wij en zij. En privacy is, ook bij instanties, een onbekend iets. Iemand die hier achter zijn land wilde verhuren – er was een klant dus hij blij met grote dollartekens in de ogen – moest tot zijn schrik merken dat het even niet doorgaat. Het eigendomsbewijs heeft zijn, inmiddels overleden broer bij de bank in bewaring gegeven, als onderpand voor een lening.

De kleine dingen die de ingrediënten vormen voor soms grote oorlogen. Niettemin zijn ze klein, heel klein. Laniakia is een cluster sterrenstelsels waarin zich ook “onze” melkweg in bevindt. 1000 jaar lang, 24/7, in een jet met 1000 km per uur – nee, we stoppen niet voor broodjes, we zijn toch al laat – en je bent nog niet halverwege van wat nog maar een deel is van een veel groter totaal. Heb ik niet bedacht, las ik gewoon in de krant. Ik bedacht wel dat het toch een bijzondere prestatie is dat wij er geregeld kans toe zien ons middelpunt van het universum te denken.

Veel liefs, Frank

*Alain de Botton, Religie voor Atheïsten. Uitgeverij Atlas/Contact.