Kerst is in aantocht al zijn de voortekenen in Bali gering. De kassier bij de supermarkt en de jongens in de slagerij dragen een rode puntmuts met witte pompon en in de Mall staat een plastic kerstboom met veelkleurige knipperlichtjes en schretmuziek; dat is het zo ongeveer. Hier geen donkere dagen voor kerstmis, geen gang langs mooie etalages in versierde straten, geen boom en geen cadeaus. Geen guur weer ook, het is dertig graden en het voelt warmer. Doni vertrok zaterdag voor twee weken naar Lampung; moslims kennen Jezus als Isa maar kerst heeft voor hen geen betekenis. 

Het wordt een kleine kerst.

De geboorte van het licht vieren in een wereld waarin een lichtpuntje vooral opvalt door het overweldigend donker; het is een lange reis naar dat visioen van vrede en welbehagen in alle mensen. En wij zijn reisgenoot op een miniem stukje van dat traject, ons aandeel in die Odyssee van nu naar de vervulling van die droom is gering. En toch: elke stap, elk lichtje telt en niemand kan worden gemist.

Laat het maar een kleine kerst zijn, met kleine goedheden, elke dag. Ik wens iedereen mooie dagen, een feest met licht voor ieder die je liefhebt of die je zomaar, toevallig tegenkomt, waar dan ook. Ik wens je waardevolle dagen en een prachtig nieuw jaar toe.

Met een lieve groet, Frank

Lieve Allemaal,

Naar Nederland. Goed plan, fout plan. Ik vertrok op de dag dat de G20 in Bali begon. Putin kwam niet maar genoeg dubieuze types op bezoek, ik mis dus niets. Het vliegveld was niet het fort dat ik verwachtte, redelijk probleemloos door het verkeer en inchecken ging soepel, Wachten op vertrek duurde nog wel even, de KLM vond dat we er vier uur van tevoren moesten zijn en als je dan in een kwartier klaar bent… En Nederland is het koud, net als Zwitserland en Duitsland. Goed plan, slecht plan.

Op een morgen miste het zwembad heel veel water en de pomp werkte niet meer. Een dag voordat duidelijk werd dat de zwembadmeneer een verkeerde schakelaar had aangezet. Sorry, dat was de back-wash, had ik uit moeten zetten. Een dag lang denk ik dan; hoe moet dat, hoeveel gaat dit kosten? De website bleek opeens verdwenen. Misschien een foute update dacht de provider. Alles weg. Dankzij de Indonesische maker van de site die alles nog ergens op een harde schijf had is het opgelost. Dat duurde wel een dikke week, een dikke week lang denk ik dan: hoe moet dat, hoeveel gaat dit kosten? Ik ga maar niet uitleggen hoe het is met een hoofdpijntje, een hoest of ander lichamelijk ongemak. Dat duurt soms meer dan een week en ik heb best wel een rijke fantasie.

Volgens Doni is het probleem van de meeste Indonesiërs, inclusief hemzelf, dat rekenen met de (nabije) toekomst wordt nagelaten. Hij noemt het een Indonesische ziekte. Over dat niet altijd vooruitkijken naar straks, morgen en verder, heeft hij wel een punt is mijn ervaring. Niet altijd verstandig, vaak kun je met een beetje vooruitdenken ongewenste gevolgen zien aankomen en voorkomen. Of het een ziekte genoemd kan worden is de vraag. Niet altijd verstandig impliceert ook: niet altijd onverstandig. Ergens tussen de dominante cultuur in Indonesië en die waar ik mee rondloop moet een luwte bestaan waar onbekommerd en zorgelijk ‘komt wel goed’ en ‘ja maar wat als…’, in evenwicht zijn. Ergens… Ik zou daar wel heen willen.

Speciaal nu allerlei zorgwekkende geluiden van de overheid komen met betrekking tot gepensioneerden die hier wonen. Alles van tevoren goed onderzocht, over de jaren meer dan € 10.000,– uitgegeven aan verblijfsvergunningen en sinds drie maanden een Kitap voor levenslang, een permanente verblijfstitel voor altijd! Met dik € 4.000,– kosten de duurste stap maar de rust van geen gedoe meer is het waard. Wás het waard. Het nieuws is dat houders van een Kitap, zoals ik dus, over moeten naar een ‘tweede huis visum’ en daar zit een probleempje. Voor een tweede huis visum moet je € 130.000,– vast zetten op een Indonesische staatsbank en daar mag je dan zolang je in Indonesië woont niet aankomen. Wie heeft € 130.000,– en kan het zich permitteren die vast te zetten tot na vertrek uit Indonesië? (Duidelijk wanneer pensionado’s in principe gaan vertrekken uit het land.) Een totaal onrealistische eis van de overheid maar daarmee niet zomaar van tafel. Het is afwachten hoe dit verder gaat. Het betreft vele duizenden, waarschijnlijk tienduizenden pensionado’s die hun hele hebben en houden hier hebben geïnvesteerd in huis en anderszins en veelal geen weg terug naar ‘eigen’ land hebben. Moeilijk te geloven dat de overheid hier al die mensen het ongeluk injaagt maar dan … Ik probeer een beetje Indonesische ziekte.

Het (trein)reizen door Europa is alweer klaar, nog een paar dagen en ik mag naar huis. Een workshop in Zwitserland en in Duitsland; prima ervaring en goed om de aow bij te spijkeren. Bij vrienden en familie langs; warme ontmoetingen, goed voor het gemoed. Reizen per trein; goed voor het milieu, slecht voor het humeur. Vier internationale treinreizen, twee keer vier uur vertraging, één keer 2 uur en één keer overstappen in een bus. Ook de Deutsche Bundesbahn zet bussen in. Zijn dat uw problemen? Valt wel mee dus.

Veel liefs, Frank