Lieve Allemaal,

Waarom een nieuwe blog elke keer zo lang op zich laat wachten weet ik zelf ook niet precies. Soms gaat er een de prullenbak in – te negatief – maar verder lijkt er vaak niet veel te schrijven. Het gaat goed en alles loopt. In de studio wordt hard gewerkt aan een collectie sieraden en ook dat gaat prima. Binnenkort meer daarover. In deze blog vast wat foto’s.

Een week geleden nog schreef ik aan een vriendin dat het allemaal wel meeviel, de laatste dagen komen opeens allerlei berichten los die zorgwekkend zijn. In wat misschien een poging is van politici om de aandacht af te leiden van een aanval op de KPK, de commissie die corruptie moet bestrijden, is er een focus op LGBT mensen. Soms haast grappig, vaker schokkend, nooit positief.

Kinderen die teveel instant noedels eten lopen grote kans homo te worden en homo’s zijn een groter gevaar voor het land dan kernwapens. Wijsheid van respectievelijk de burgemeester van Tanggerang en de minister van defensie. Na hun opname in een inrichting zou je meelijdend kunnen glimlachen; arme verwarde mensen. Maar dat gebeurde dus niet, brede instemming was hun deel.

De vereniging van psychologen en psychiaters in dit land heeft, nostalgisch veertig jaar terug in de tijd, homoseksualiteit tot een officiële geestelijke afwijking verklaart. Het is wel te genezen … zeggen ze.

Gisteren werd een Islamitische(!) school voor transgenders in Yogyakarta door de autoriteiten gesloten nadat de FJI, een groep extremisten, ze eerder al had ‘bezocht’ en bedreigd. De leider van de groep meldt dat ze weer naar school kunnen als ze het transgender opgeven en berouw tonen. ‘Tot dan worden hun gebeden niet verhoord’, meldde de man, overtuigd namens god te spreken.

Een (kleine) demonstratie van LGBT in Yogyakarta werd gisteren verboden met hetzelfde argument dat gebruikt wordt om alles wat onwelgevallig is, inclusief reeds lang bestaande (christelijke) kerken, te verbieden: geen permit of een bedreiging van de openbare orde.

De censor slaat intussen hard toe; mannen in vrouwenkleren, homo-taal (???) en vrouwelijke gebaartjes op televisie zijn vanaf nu verboden. Om verdere besmetting te voorkomen mogen emoji’s, kleine pixel dingen op social media, die twee jongens of twee meisjes verbeelden ook niet meer. Ook regenboogkleuren op emoji’s zijn vanaf nu taboe. Bye bye mrs. Doubtfire, bye bye Tootsie, dag Arch Tutu met je regenboognatie, waar ben je mee bezig? (Het bizarre gebruik binnen het ApGen om kinderen te dopen met water uit een schaal met regenboogkleuren laat ik maar even onbesproken.)

Nee, we hebben er (nog) geen last van en mijn televisieoptredens liepen toch al terug maar niettemin … het is feitelijk geen grapje. Voor wie denkt de ‘daders’ uitsluitend in een bepaalde richting te moeten zoeken; deze week kwamen vier kerkelijke organisaties met het voorstel alle hulp c.q. tolerantie van LGBT ([zelf]hulp)groepen te verbieden. De katholieke bisschoppenconferentie van Indonesië was daar één van.

De stilte, de gelatenheid (en al te vaak instemming) waarmee dit alles in het land ontvangen wordt stelt niet gerust, de ‘meegaandheid’ van de overheid als het fanatici betreft is schokkend. In dezelfde mood worden alle red light districts gesloten en afgebroken. Hebben we ook geen prostitutie meer. Opgelost.

Een volk dat voor tirannen zwicht zal meer dan lijf en goed verliezen, dan dooft het licht.”

Nee, ik denk ook niet dat de president hier dat monument of Van Randwijk kent.

Bas Heijne schreef vandaag: “Je kunt geen humane politiek voeren zonder humaan te zijn”. Het sloeg op Nederland natuurlijk, op het wegzetten door PVV en PVVlight van de kinderombudsman die, hoeder van de rechten van het kind, tot voor die partijen ongewenste conclusies kwam. Het had ook een terechtwijzing aan Indonesië kunnen zijn, of aan zoveel landen. Eigenbelang en zelfzucht verkleed als compassie, misschien wel gevaarlijker dan het grove ontkennen van de waarde en het belang van medemenselijkheid. De Trumps en Wildersen van deze wereld vinden helaas voldoende adepten maar ieder die naar zijn of haar hart luistert en oren heeft om te horen wat die fanatici nu eigenlijk zeggen voelt dat er iets niet goed zit. Het is het “opvang in de regio” maar daar niet voldoende middelen voor beschikbaar maken, het met allerhande argumenten kleinschalige opvang onmogelijk verklaren terwijl het er eigenlijk om gaat te ontmoedigen, het “we doen al zo ons best” maar asielzoekers wel vertellen dat ze 22 maanden uit hun neus moeten gaan eten en niets, niets mogen ondernemen, het is die versluierende manier van communiceren die de meeste slachtoffers maakt. Ook hier in Indonesië worden die maatregelen tegen LGBT natuurlijk genomen in het belang van die LGBT. “We moeten ze helpen en doen dat het beste door het te verbieden.” Aldus ook de katholieke kerk hier.

En die KPK? Die slaan ze de laatste tanden nog wel uit de mond. Het vraagt wat planning, wat tact, een beetje rookgordijn en een goede timing maar dan lukt het. Hoe zou je anders je weg naar het parlement kunnen kopen? Hoe moet het als je je investering niet meer terug kunt halen via smeergeld?

Doni is voor twee weken in Lampung, ik kan me dus een beetje eenzaam op zitten winden over van alles. Gisteren vertrouwde Zoef het niet meer en ging, dat heeft hij nog nooit gedaan, naar de slaapkamer en sprong op het (hoge) bed. Maar zelfs hij moest, na flink door de lakens gewoeld te hebben, teleurgesteld toegeven, hij was er echt niet. Samen missen we hem.

Lieve groet, Frank

Vergeven is de deur van het slot halen om tot de ontdekking te komen dat jij zelf de gevangene was. *

Lieve Allemaal,

Het gesprek van de dag in Indonesië was voor even de aanslag in Jakarta, het nieuws en de sociale media waren er vol van. Elk bericht vergezeld van #kamitidaktakut – wij zijn niet bang. Misschien kun je wat vraagtekens hebben over de werkelijke gevoelens van mensen die schreeuwen niet bang te zijn; Indonesië sprak zich in overweldigende meerderheid uit tegen terrorisme en het fanatisme waaruit het voortkomt. Het zou Indonesië niet zijn als niet bijzaken nog meer aandacht kregen. #polisigantengsarinah. Heb jij die agent gezien, die knappe agent bij Sarinah? Die schoenen, die schoenen kosten 8 miljoen! (meer dan een dik maandsalaris). En die rugzak, weet jij wat zo’n rugzakje kost? Nog meer!

Maar: “Kami tidak takut”. Wij zijn niet bang; elkaar sterken in een positieve levenshouding.

De wereld, inclusief Nederland, kan er wel wat van gebruiken. Dat de media vooral berichten over wat niet goed gaat is, tot op zekere hoogte, begrijpelijk; het is hun taak ook. Dat politici hun uitspraken en handelen goeddeels baseren op de geluiden die een luidruchtige minderheid produceert begrijp ik niet. Democratie betekent niet dat een ongefundeerde schreeuwpartij evenveel waard is als een weloverwogen, gefundeerd oordeel, democratie is zeker begrip vóór maar geen legalisatie ván onderbuikgevoelens. Een land besturen betekende om vanuit eigen betrouwbaarheid en rechtschapenheid, een op moraal en weldenkendheid gebaseerde politiek te voeren. Met de kamerleden en bestuurders die, intussen losgezongen van de werkelijkheid aan de basis, eerst en vooral hun eigen (partij)belang nastreven zal het niet lukken. Dan maar een PVV light te worden is geen oplossing. Verkwanselen van eigen overtuiging is ultieme onbetrouwbaarheid. Dat doen en vertrouwen vragen is gelijk aan kiezers doorsturen naar de fanaticus die wel meent wat hij zegt. De tweedeling die lijkt ontstaan is nog steeds relatief, ook nu gaan in de peilingen meer dan honderd zetels niet naar de handelaar in angst. De koopman die bang en in paniek compassie, verbondenheid en respect inruilt voor een schijnzekerheid die niets anders is dan een leeg bestaan ontdaan van menselijkheid is nog steeds in de minderheid. Zet in op de stille meerderheid die verbondenheid wel hoog in het vaandel heeft! Kami tidak takut.

Economische tweedeling is niet relatief te noemen. De 62 rijkste mensen op deze aardbol bezitten evenveel als de 3,6 miljard armste bewoners meldt Oxfam. (NRC zoekt het uit en komt tot de conclusie dat die bewering grotendeels onwaar is; het gaat om minstens 78 mensen. Nou NRC: da’s een reuzenverschil!) Hoe die rijken ermee kunnen leven is me niet duidelijk, hoe het bewondering kan opwekken nog minder. De man die een appartement volgestouwd met oude kranten bewoont wordt voor gek versleten, de vrouw die 40 katten houdt op haar eenkamerwoning heet niet goed snik. De man of vrouw die de zin van het leven vindt in het, ten koste van velen, immer vergroten van een berg geld die sowieso niet op te krijgen is heet een role-model. Er is een dodelijke tendens om alles in winst of verlies uit te drukken. We hebben een regering – ik verdenk ze ervan de ze de vraag hoeveel twee plus twee is zullen beantwoorden met de tegenvraag of het hier inkoop of verkoop betreft – die niet anders doet en met die instelling komt elke soort van hulp aan een ander in het gedrang. Zie hoe ontwikkelingshulp uitgekleed wordt, nu weer door oneigenlijk uitgaven aan dat reeds gekrompen budget toe te schrijven. Ik hoop op moed en consequentheid van hen die beter te bieden hebben dan de armoe van de calculator, die weten dat het geluk van elk van ons basis heeft in verbondenheid.                                                     Kami tidak takut.

In Bali bleef de regen maar uit. Zolang ik terug was nog geen druppel gevallen en het werd zorgelijk. Hier en daar vielen waterputten droog en het land schreeuwde om regen. “El Ninjo” roepen is dan leuk maar natuurlijk geen echte verklaring, die hebben de Balinezen zelf gezocht, en gevonden! Het komt door de lasers. Een aantal disco’s en barretjes, meest in het zuiden maar een paar ook hier in de buurt, schijnen ’s avonds met een fel licht, laser zeggen de mensen, in de lucht. Het schijnt feestelijk te zijn en het trekt klanten. En daar komt het dus van, of beter, daar komt het niet van – geen regen. Dat licht maakt de wolken kapot, een kapotte wolk is geen regenwolk en zo zit dat. En toen brandde er een barretje van een Jakartaan ‘spontaan’ af; wilde niet luisteren en weg bar, weg laser. De goden hielpen ook mee. Een lasser – geen laser dus: lasser – in een resort vlakbij maakte een foutje en een deel van het resort ging in vlammen verloren. Van daaruit voorlopig lasser noch laser. En zie, reeds gisteren begon het spontaan te plenzen. De geboorte van een mythe.

Het was wel een goede maand. Na elf jaar dit keer nauwelijks nachtmerries en als het al een keer mis ging was er nabijheid die geruststelling, troost en morgen is. Het gaat goed, het gaat ons goed! We waren kort in Yogyakarta om de bestelde slijpmachine te bekijken; beetje teleurstellend want er moeten echt een paar zaken aan veranderd worden, vooral de motor is niet sterk genoeg. Maar de leverancier moppert niet, gaat het aanpassen, begrijpt het probleem. Alleen wel binnenkort weer naar Java voor controle … De machine naar Bali laten sturen zonder zeker te weten dat het allemaal werkt is geen goed plan. We zijn druk met het ontwikkelen van een collectie voor Studio Ilham. Binnenkort foto’s van nieuwe producten, we hebben er veel vertrouwen in. Kami tidak takut.

Veel liefs, Frank

*Citaat; bron onbekend.

Lieve Allemaal,

Een uurtje terug in Bali en daar was het nieuwe jaar. Een deur ging open: komt u binnen, welkom, u bent in 2016. Voor de Balinezen stelt het allemaal niet veel voor, zij hebben een andere jaartelling en een andere nieuwjaarsdag en leven, in ieder geval ten dele denk ik soms, in een andere tijd. Vuurwerk was weer er wél, daaraan meedoen is blijkbaar leuk en spannend. En ja, ook hier hadden ziekenhuizen, vooral oogartsen, een druk begin van het nieuwe jaar. Na een klein uurtje was het knallen voorbij. Geen 65 miljoen verschoten maar toch een aanzienlijk bedrag in rook (en ellende) opgegaan.. De malle rode puntmutsen van de medewerkers in de supermarkt heb ik mooi gemist, de kerstmuziek zal ook na vandaag nog wel even doorgaan. Het schijnt een feestmaand te zijn voor die bule’s (witten) dus ieder die ik ken wenst me ‘Merry Christmas and a Happy New Year’.

Bali is even zonder regen, het regenseizoen lijkt er mee gestopt, het is heet, de luchtvochtigheid is hoog met maar af en toe een klein regenbuitje. De stortbuien die bij het seizoen horen blijven al een tijdje uit hoor ik. Ik ben niet zo van regen maar ik hoop toch dat het tijdelijk is want water is hard nodig; een regenseizoen van een paar weken is niks waard, gooit er met de pet naar. De rijst hiervoor staat er mooi bij maar voor mijn vertrek was de oogst van vele tientallen hectaren elders op het eiland mislukt door gebrek aan water.

Ik heb last van jetlag, moe op de dag en dan ’s avonds niet in slaap kunnen komen. Het is januari ook. Zo’n nieuw, nog leeg jaar geeft mij altijd een wat katterig gevoel en bepaalde data maken het niet makkelijker. Domme onzin want wat is een datum; niettemin, zo gaat het. Toch heb ik goede hoop dat de slapeloosheid en nachtmerries die al jaren vooral deze maand bemoeilijken uit blijven. Doni komt vandaag terug uit Lampung. Ergens las ik: ‘Als het leven een deur voor je dichtgooit moet je die weer open doen. Het is een deur, zo werkt dat.’ Het is de vraag of je het moet willen maar ook: ‘is het wel zo?’ In de regel niet denk ik. Meestal is dat overkomelijk, soms niet of nauwelijks. Volgens mijn vader ging in zo’n geval wel een andere deur open. Ook dat is maar ten dele waar. Deuren gaan, buiten die naar een nieuwe dag of een nieuw jaar, nu eenmaal niet vanzelf open, daar is een handeling voor nodig. Actie van onszelf of, anders blijft vaak die deur gesloten, actie van een ander. Van mij bijvoorbeeld.

A Palestinian boy sleeps on a mattress inside the remains of his family’s house.

De schreeuwende minderheid die denkt dat de ander het zonder ons kan maar die zelf, zonder daar een moment bij na te denken, fluitend of joelend op de schouders van groten staat en alle verworvenheden als vanzelfsprekendheden binnenhaalt; ik word er soms wat moe van. In Ede werden door vrijwilligers (gratis) zwemlessen georganiseerd voor vluchtelingen en klanten van de voedselbank. Er kwam een ingezonden brief van iemand die verongelijkt is, hij heeft vier kinderen en voor hen moest hij voor dat soort zaken betalen. Hij dreigde met ongeregeldheden. Eén ingezonden brief van iemand , tientallen vrijwilligers die graag wilden helpen. De zwemlessen werden door het COA afgelast. De schreeuwende minderheid kreeg niet voor het eerst haar zin. H. Roland Holst schreef over de zachte krachten die uiteindelijk zullen winnen. Daar geloof ik in – ik kies ervoor daarin te blijven geloven – en niet graag zou ik tot een schreeuwende minderheid óf meerderheid behoren. Tegelijk denk ik dat we het ‘zachte’ van die krachten niet op moeten vatten als in stil en zwijgen. Iemand moet die deur naar beter open doen. We hoeven de waanzin niet als normaal te laten passeren, een ander geluid, in wat we zeggen en wat we doen, is hard nodig. En dan maar gelijk er wél respect en wél begrip bij tonen. De deuren en ramen van ons huis maar open zetten en laten zien dat het anders en beter kan. Gewoon, doen. Ik wens jullie allemaal van harte een mooi jaar toe.

Liefs, Frank

Lieve Allemaal,

Weer in Afrika. Zuid-Afrika was in paniek afgelopen week; een nieuw benoemde minister van financiën (de vorige wilde niet meegaan in het onverantwoord uitgeven dat de president voorstond) was onbekend, niet kundig en kreeg zo weinig vertrouwen dat de rand in elkaar stortte en de president wel gedwongen was hem na vier dagen alweer te vervangen. Het hielp: een beetje. Nu draait de partij politieke machine op volle toeren om een en ander te verkopen als een staaltje staatsmanschap; de president die luistert naar het volk. Ook hier is (wan)beleid verkopen als iets moois een trend, over de inhoud hoeven we het niet te hebben. Of zoals een Nederlands commentator schreef naar aanleiding van een debat in de kamer: het maakt niet meer uit dat het dak niet waterdicht is zolang de redenering waarom het dak niet waterdicht is maar waterdicht is.

Nog twee dagen en het is kerst. Temperaturen tussen de 33 en 40 graden, de zon brandt op het land, de gewenste regen blijft vooralsnog uit. Hier geen donkere dagen voor kerstmis, van de natuur geen hint naar geboorte van licht. Alleen de overvolle shopping malls met feestverlichting, bevolkt door geïrriteerd rennende mensen die overvolle karren voortduwen, wijzen erop dat er iets te gebeuren staat en verder?

In dit land is veel, elke dag, dat laat zien dat licht, vooreerst in eigen denken, broodnodig is. T. was een halve dag onderweg om mij te ontmoeten in Magaliesburg. Veel te laat kwam hij aan in het restaurant waar we hadden afgesproken, omdat hij ruzie met de chauffeur van het openbaar vervoer had gemaakt werd hij verwezen naar een volgende bus. Hij sleepte een flinke koffer met zich mee want hij wilde ’s avonds door naar de Oostkaap, naar zijn moeder. Mij wilde hij, ondanks of dankzij ons verleden vol moeilijkheden, spreken over problemen waar hij mee kampt. En om raad, hoe nu verder? En zijn moeder wordt oud, vertrouwen in de toekomst is weg, onrealistische ideeën over wat hij kan gaan doen; hij huilt. Meer dan twintig jaar nu heeft formeel iedereen in dit land gelijke kansen; het is veelal nog steeds een droom. Gebrek aan kennis en opleiding alom; alleen de ‘juiste’ huidskleur kan dan een beetje helpen hoewel ook veel witte mensen het water aan de lippen staat. Hun begrijpelijke zorg en boosheid vertaalt zich nogal eens in haat; Geldermalsen, Dordrecht en Pannerden zijn ook hier niet ver weg. Meer dan twintig jaar is apartheid officieel voorbij; in veel gesprekken die ik heb met witte gasten hier op de farm druipen discriminatie en vooroordeel tussen de woorden door, alles gebed in een onverzoenlijk star wij en zij denken. De meesten zwarten zijn er stil over – moeten ook vaak wel in hun afhankelijkheid van blanke werkgevers – het feit dat nogal wat politici telkens weer en met succes de rassenkaart spelen doet vermoeden dat het bij hen niet anders is. Wij en zij denken; bedreiging van ons geluk én dat van anderen maar leg dat maar eens uit aan de haatzaaiers van deze wereld, blond of anderszins. Een kerst lost het niet op en toch, licht brengen waar mogelijk is een begin. Buiten de zon en een ietsepietsie van maan en sterren zijn wij het enige licht waarin is voorzien.

Dat Kerst, opnieuw, een vieren mag zijn van een licht dat vanuit onszelf naar anderen kan schijnen. Dat we in het nieuwe jaar de moed en de kracht vinden om een verschil te maken, waar we kunnen, waar dat nodig is. Dat we, ongeacht onze overtuigingen, licht kunnen brengen in duisternis.

Ik wens jullie allen een mooi Kerstfeest en een gelukkig Nieuw Jaar.

Veel liefs, Frank

Lieve Allemaal

Nog een keer naar Yogyakarta om de laatste controle te doen van de meubels voor Afrika. Het gaat (weer) niet zonder haperingen; pas op de derde dag van vroeg op en motoren naar het vliegveld vertrekken we, de eerste twee dagen blijft het vliegveld gesloten wegens een vulkaanuitbarsting in Lombok. Terugreis ook gedoe; in Yogyakarta is een vliegtuig van de landingsbaan geraakt en puinhoop met vertragingen alom. Niettemin, de meubels zien er goed uit en intussen is alles onderweg naar Afrika.

Morgenkoffie. We lezen het nieuws, ik op mijn laptop, Doni op zijn smartphone en komen tegelijkertijd bij hetzelfde bericht: Parijs. We praten er lang over. De criminelen die met terreur en angst zaaien totale oorlog willen ontketenen tussen de moslims en de rest van de wereld en over de velen die ‘erin zullen trappen’ en een reflex van haat zullen hebben. Dat laatste iets dat Doni als moslim zeker niet ontgaat. We spreken over de boosheid en het verdriet dat mensen wel moeten voelen, het medeleven dat uit de hele wereld naar Parijs stroomt, en ook over de selectieve manier van kijken die de wereld zich eigen heeft gemaakt. De aanslag op het Russische vliegtuig noch de aanslagen in Beirut een dag tevoren worden zo breed uitgelicht, ontketenen zoveel reacties – geen Libanese, Syrische of Russische vlaggen over facebook profielfoto’s. De boodschap dat alle mensen broeders zijn, dat we in één wereld leven, om elkaar geven en het samen zullen moeten doen blijft goeddeels dat: een boodschap die niet geschraagd wordt door wat we verder zeggen en doen.

We waren het wel eens. En nee, geen van beiden hebben we ons gedistantieerd van de gebeurtenissen; van normale mensen, moslim of niet, verwacht geen weldenkend mens dat. De waanzin om mensen eerst te catalogiseren op grond van hun geloof, hun bepaalde waanzins ideeën toe te schrijven en vervolgens afstand nemen te eisen, aan die onzin doen we niet mee. Bij alle gedoe over vluchtelingen gaf intussen een tweet van Sanne Wallis de Vries het juiste perspectief. “Onthoud dat al die vluchtelingen voor dit soort hel op de vlucht gingen.”

Onze minister-president filosofeert wat over het komende Nederlandse voorzitterschap van de EU. Hij wil de ‘grote problemen’ aanpakken. Mooi al zijn een paar van zijn prioriteiten dubieus. Het is zijn opmerking dat daarbij geen behoefte is aan visionaire vergezichten die triest makend én verduidelijkend is. Problemen aanpakken zonder zich dat vergezicht te willen voorstellen: het drama van de politiek. Telkens weer worden, met de toekomst niet in zicht, de verkeerde regimes gesteund en kijken we verbijsterd naar de rekeningen die, soms jaren na dato, terecht of niet terecht op de mat vallen. Dat de criminelen die een leger naar Irak stuurden ad hoc ‘problemen’ dachten op te lossen, zonder oog voor realiteit en toekomst werd, zoals een recent artikel beschreef, de moeder van Daesh (isis). De vader, Saoedi Arabië, geniet ook vandaag onze volle steun want olie en een goed betalende afnemer van wapens. Zelfs Aboutaleb brengt er deze dagen een bezoek. Dat de bommen die talloze burgerslachtoffers maken in Syrië ook verzengende haat zaaien is voor wie zich wel aan een vergezicht wil wagen van meet af aan duidelijk. Ook het zien dat een vijandige houding jegens vluchtelingen uiteindelijk het weefsel van onze eigen samenleving ruïneert, dat vergaand egoïsme de verbondenheid die ons eigen bestaan schraagt wegvaagt, is voorbehouden aan wie zich wel aan vergezichten wil wijden. Arm land, arme wereld waar politici voor wie visie een lastig woord is vaak de koers bepalen. ‘Waar ideologische bevlogenheid bewust is begraven en de taal die van het economisch belang is’ zegt Gabriël van den Brink in zijn afscheidsrede als hoogleraar aan de UvT, hij legt een verband met de secularisatie.

Maar ontkerkelijking is niet het probleem denk ik, voor veel geldt dat het losraken van rigide denkramen en voorschriften pure winst is. Het verliezen van ons gevoel van verbondenheid daarentegen, het negeren van het religieus gevoel dat in ons leeft (religare – verbinden) plaatst ons buiten de beschutting die samen mens zijn is, gooit ons terug op de kille vloer van eigenbelang en brengt ons eenzaamheid in een wereld die we, in plaats van lief te hebben, tot vijand hebben gemaakt.

Ik sluit deze blog af, alweer in Yogyakarta. Deze keer zijn we hier om een machine te bestellen om glas te slijpen. Een aantal pogingen in Bali om een fabriek bereid te vinden liepen stuk op desinteresse van mogelijke leveranciers, het gaat goed in Bali. Wij intussen liepen een beetje stuk op eindeloze motorritten over stinkhete wegen vol van files, op zoek naar haast onvindbare adressen die dan, wanneer eindelijk gevonden, de volgende domper bleken op ons optimistisch hopen. Hier in Yogyakarta vonden we gisteren een bedrijf dat het wel kan, een technicus die precies begreep wat de bedoeling was en met een aantal nuttige verbeteringen aan kwam zetten. Vandaag of morgen komt hij met een prijs. We zijn, alweer, optimistisch. En we beleven goede tijden. We lachen veel en vinden geluk in de kleine dingen die het leven mooi maken, vaak samen met onze vrienden hier, van welk geloof dan ook. Daar zitten wel mooie vergezichten in.

Lieve groet, Frank

Lieve Allemaal

Het werd tijd de kokosnootpalmen weer eens te laten schoonmaken. Dat moet zo af en toe; kokosnoten vallen uiteindelijk wel vanzelf naar beneden, dat dat ook op een mensenhoofd kan heeft de natuur even vergeten. Hetzelfde geldt voor de toch wel gigantische bladeren die soms onder veel geraas naar beneden komen en collega-planten diverse ledematen ontnemen. Pak Made was hier en klom met gemak in de bomen omhoog, (zoekplaatje hieronder) en hakte alles wat rijp of verdord was weg, het resultaat is een flinke oogst kokosnoten. De tuin intussen ziet er prachtig uit met overal bloemen en groen, groen, groen. Het regenseizoen wil maar niet komen maar Doni geeft alles twee keer per dag water en de tuin bloeit.

Made’s Warung, een restaurantje verderop. Zaterdagavond, een arak met honing, het eten is goed, we nemen de tijd. Aan de rand van het restaurant staat een kleine huistempel waar de eigenares als we aankomen in de weer is met een belletje en zacht gebeden voor zich heen prevelt. Later gaat ze over tot een zacht zingen. Ook zij neemt de tijd, het duurt zeker een uur voor ze klaar is. Ik twijfel nogal eens aan het nut en de intentie van alle ceremonies hier en toch, als ik dit soort verstilling zie ….

Je brengt je welgemaakte offers met een slordige nauwkeurigheid, elke dag.

Voor de gelegenheid steekt je smalle lichaam in een sarong.

Op je hoofd draag je een witte udeng.

Je mond spreekt zacht gebeden voor zich heen terwijl je handen zich samenvoegen,

hoog boven je voorhoofd.

Ernstige ogen sluiten zich en even ben je weg van deze plaats.

Niet godvergeten. God niet vergeten.

Semoga sukses…

(uit Pahit Manis)

In 1965 vond in Indonesië een massamoord plaats. Onder het mom van dreigend communisme liet de nieuwe president – Suharto, voorheen een onbekende generaal – toe dat meer dan een miljoen mensen werden afgeslacht. Iedereen die maar een beetje verdacht leek ging eraan en het bleek tevens een goede gelegenheid oude vetes te beslechten. Het verhaal gaat dat op Bali de rivieren rood zagen van het bloed. De nabestaanden, ‘kinderen van communisten’, kregen een aantekening op hun identiteitskaart en konden aanspraak op de spaarzame voorzieningen wel vergeten. Voor hen geen universiteit, geen baan bij de overheid. De rest van de wereld bleef er, wat is nieuw?, redelijk stil onder. Sinds de val van Suharto is de vrijheid van meningsuiting in Indonesië steeds verder toegenomen en werden dit soort tragedies langzaam, en vooral ook voorzichtig, bespreekbaar. De huidige president beloofde zelfs excuses aan de nabestaanden van de slachtoffers van ’65 – ’66. Leger en politie, ze hebben geen last van democratische controle en nog steeds veel te veel macht. Niet voor het eerst werd de president teruggefloten en slikte zijn excuses in. De deksel moet op de beerput blijven, censuur is terug.

Het Ubud schrijversfestival, hier vlak achter, had zich dit jaar voorgenomen aandacht aan de gebeurtenissen in ’65 en de slachtoffers te geven. Ze konden kiezen: die onderdelen uit het programma schrappen of het hele festival ging niet door. Laat die duizenden bezoekers maar komen zou ik denken. Op de gesloten deur de mededeling ‘afgelast wegens het leger onwelgevallige onderwerpen’. Misschien dat dat ze zou leren. Ze kozen voor het schrappen van de ‘aanstootgevende’ onderdelen en het gaat gewoon door. Gemiste kans!

De vorige hulp is weg, de opvolger had vooral eisen en veel vrije dagen nodig; er moest dus weer gezocht worden. Mijn, niet eens zo doorzichtige, excuus voor een hulp is dat ik, verblijvend op een visum voor gepensioneerden, verplicht ben een Indonesiër in dienst te hebben. Dat valt nog niet mee, dat zoeken bedoel ik, maar Pak Made wist wel iemand. Later belde hij dat de persoon die hij op het oog had toch niet kon maar dat zijn dochter wel wilde. ‘Zal ik even langskomen met haar?’ ‘Prima’, en daar kwamen ze. De dochter bleek net 14 en wilde weten of ze dan wel haar kleine zusje mee mocht nemen. Toch maar niet op ingegaan, intussen een vriendelijke dame uit een belendend dorp gevonden. Vandaag begint ze.

Intussen werkt Doni hard om verschillende technieken met glas onder de knie te krijgen; het gaat goed. De ‘Studio Ilham collection’ komt eraan, binnenkort foto’s van de eerste producten. Maak je nachtkastje maar vast leeg, dat wordt nieuwe lampen bestellen. En oh ja, voor wie het niet duidelijk was uit de vorige blog: ja, samen beleven we mooie tijden.

Veel liefs, Frank

Mijnheer Moszkowicz doet vandaag aangifte tegen de staat wegens het asielbeleid. Het wordt echt gezellig in de politiek.

In Saoedi Arabië staat een jongeman van 21 op het punt onthoofd te worden. Protesten tegen de regering toen hij 17 was dus je begrijpt. Na de onthoofding wordt het lichaam gekruisigd en aan het publiek getoond. Saoedi Arabië is onze vriend dus: snaveltjes toe. Mensenrechten hebben sowieso niet langer prioriteit, handelsbelangen gaan voor meldt de UK. Ze melden het eerlijk.

Lieve Allemaal,

Verwarring. Roept de ene opruier dat het allemaal jonge mannen, testosteron bommen, zijn die naar Nederland vluchten, laat de naaste concurrentie weten dat ze borstvergrotingen en ooglidcorrecties willen én krijgen. Oh, klopt niet, wordt helemaal niet vergoed, foutje, excuses! Het zaadje is, volgens plan, gezaaid. Intussen de stroom van vluchtelingen overdrijven met de factor 10…; stemming maken voor gevorderden. Fact-free geleuter en onzin die een oplossing weer wat verder van huis brengen; in kringen waar de eigen (ongenuanceerde) mening synoniem wordt geacht aan wat ‘wij Nederlanders’ vinden is elk argument welkom. Iedereen weet hoe het moet, zonder twijfel aangemoedigd door het feit dat velen van hen die een koers aan zouden moeten geven zich liever op de vlakte houden of zich verliezen in rekensommetjes en partijpolitiek. (Ver)oordelen voert de boventoon en overdachte overwegingen van beide kampen worden weggeblazen in een storm van redeloosheid.

“Politici die boven zichzelf uitstijgen, die wijze dingen zeggen en helderheid bieden: ik denk dat daar nog steeds heel erg veel behoefte aan is in Nederland.”                                 Victor Molkenboer, burgemeester Woerden.

Boos worden. (Zie vorige blog.) Mijn moeder zei het vaak, ‘Boos worden is dubbel werk, je moet ook weer goed worden’. Het eerste is wel opvallend makkelijker dan het tweede merk ik steeds. Toch moet het er van komen, al was het alleen maar om mezelf uit de kampen van schreeuwers te houden. Het essentiële is onzichtbaar voor het oog; in de media niet meer dan een glimp, in alledag een woord of een daad van menselijkheid die zo logisch is dat het niet opvalt. Blijven opletten. Na een bestorming van een opvangplek voor vluchtelingen door twintig zieke geesten zijn er honderden burgers die uit solidariteit hun giften brengen. Naast alle ellende op facebook valt op dat de meesten compassie hoog in het vaandel hebben, onfatsoen schreeuwt alleen een stuk harder. Glas half leeg of half vol? Goede wil kiest voor haast vol.

Niet meer boos? Soms wel, meestal niet. Om bruggen te slaan is boosheid een belemmering, het is duidelijk waarheen de wind moet gaan.*

En soms stort er een brug in elkaar, kan ook gebeuren. Met P en zijn vrouw was de relatie jarenlang uitstekend en opeens ging er iets mis. Wat? Geen idee. ‘Erover praten’ is hier niet zo de gewoonte, makkelijker om tegen alle tekenen in vol te houden dat er niets aan de hand is. Mijn eigen dagenlange bedenken over wat er mis zou kunnen zijn leidde tot niets. Ik weet het dus niet. Maar onder het mom van ‘te druk’ heeft de vrouw van P haar werk hier opgezegd, komt P nooit meer langs en zijn de contacten de facto verbroken. Ik vind het frustrerend en heb moeite me erbij neer te leggen: waarom, hoezo, wat is er dan? Doni meent dat het niet mijn schuld is en dat ik het ‘dus’ van me af moet zetten. Heeft hij gelijk in, nu nog even doen.

Doni: Doni ken ik al bijna tien jaar en in die tijd waren we regelmatig samen voor één of twee weken. Hij is deze week weer naar Bali gekomen. Het plan is dat hij een zaak op gaat zetten en ondanks een aantal belemmeringen hopen we het samen verder te kunnen rooien. Een maand Bali en dan twee weken Lampung, een maand Bali, twee weken Lampung, enzovoort. Niet ideaal maar dit is wat kan, we willen er iets moois van maken. Half leeg? Haast vol!

Overmorgen naar Yogyakarta om de meubels voor Afrika te inspecteren en dan voor de verzending zorgdragen. Vandaag zoeken naar een logeeradres voor Zoef want met de problemen met de P’s is ook de oplossing daarvoor verdwenen, het komt wel goed.

En we hebben er mooi weer bij placht D. te zeggen, en zo is het ook.

Veel liefs, Frank

Lieve Allemaal,

Een streep van late middagzon kiert tussen de gordijnen, kruipt langzaam omhoog op het bed en verdeelt het lichaam van de man naast hem in tweeën. Zijn wijsvinger volgt voorzichtig de heldere lijn, de straal van zon die licht heen en weer lijkt te bewegen op het rustig ademende lichaam. Tedertraag gaat zijn vinger over het spoor op de zachte huid, heen en terug, heen en terug. Een slaperig gemompel beantwoordt hij met een kus, midden op het licht. Hij ademt diep uit en legt dan zijn hoofd tegen de schouder naast hem, zijn rechterhand houdt de andere schouder vast. Hij voelt hoe een arm zich warm om zijn hals kromt en sluit zijn ogen.

Woordloze beloften zijn vanmiddag van mond tot mond gegaan, nieuw in elke herhaling. In gedachten hoort hij de zachte fluisteringen weer en speurt opnieuw hoe warme lippen zijn oor beroerden. Vanmiddag weet hij de wereld in hun handen, klaar voor tienduizend nieuwe morgens. Moeiteloos voert geborgenheid hem in slaap.

Als, met het vorderen van de middag, de streep van zonlicht zijn gezicht bereikt dringt het opeens tot hem door en schrikt hij wakker. De gordijnen, de gordijnen zijn niet dicht!

Hij rukt een laken van het bed, slaat het om en rent naar het raam. Tussen de haastig gesloten gordijnen is een spleetje van nog geen vier centimeter open gebleven. Hij gluurt naar buiten en weet het weer; ze zijn op de tiende etage. Met een zucht vallen zijn armen slap naast zijn lichaam, het laken glijdt uit zijn handen. Terug lopend struikelt hij erover en valt languit over het bed. Even ligt hij stil, dan begint hij geluidloos te huilen. De ander neemt het betraande gezicht tussen zijn handen, lippen herhalen de beloften van daarvoor. Intussen wringt de buitenwereld zich een weg door die paar centimeter opening en vult al snel de hele kamer.

Geen wetgever kan discriminatie wegnemen. ‘Persoonlijke meningen’, al dan niet geënt op godsdienst, kunnen niet verboden worden. Pleiten voor het ‘recht’ van de weigerambtenaar mag, tegen bepaalde rechten zijn is niet verboden, in naam van je eigen god het leven van een ander willen bepalen is niet ongewoon, het alles onderbouwen met vooroordelen en evidente nonsens is dagelijkse kost. De impact op veel levens is niettemin ruïneus. Desastreus voor de geoordeelde zowel als voor hen die meegesleurd worden in de val naar de hel van onwaarachtigheid.

Ervaringen de laatste weken maakten me boos, verdrietig en aangedaan. Mijn geduld ermee en begrip ervoor zijn op. Vergoelijking omdat die partij of dat instituut ook zoveel goeds doet zit er niet in; dit raakt aan de essentie van mens-zijn, disrespect voor de ander kan geen goeds voortbrengen.

Ja, ik ben boos.

Deze blog is ‘preken voor eigen parochie’, ik weet het, ik meen dat we het wel eens zijn. Toch moesten deze woorden eruit. Ik ben boos

Lieve groet, Frank

Andere ogen

Als deze stad onteerd werd

Door een onverschillig kwaad,

Dat gif in onze welle goot,

Ons terugdreef tot de laatste straat,

Tot in de laatste vrije veste

En het handjevol van ons dat restte

Vluchtte met de dagenraad,

Naar landen waar men jarenlang al

Vrede drinkt als water en

Men oorlog simpelweg verlaat

Als ’s ochtends weer de krant dichtslaat,

Dan weet ik, denk ik, hoop ik zo

Dat als wij voor hun muren staan

En daar het luikje wordt verschoven

En men kijkt in onze ogen,

Grendels van de poorten gaan.

Jovan Bilbija

“Ik moet toegeven dat ik bij bijna alles aan vluchtelingen denk, omdat ik vrees dat we op een beleid afstevenen dat we pas vijftig jaar na dato fiks zullen veroordelen.

”Simone Saarloos.

Lieve Allemaal,

De hoogstaande idealen van onze westerse maatschappij; ijkpunten tussen dagelijksheid of zo weerloos dat (vermeend) eigenbelang ze ogenblikkelijk overschreeuwt? Beelden van inktzwarte reprises van oorlogen die ik nooit meemaakte. Het kan niet anders of de golf van wanhoop die door de wereld raast roept de best verstopte idealen wakker – als ze er zijn. Regelmatig niet, bij de meesten wel en daar houd ik me dan aan vast.

De bottom-line, de notie “jij bent ik in een andere gestalte”, mist niettemin te veel en te vaak, ook bij die partij waar ik dit een natuurlijke reflex zou hopen. Een dame die als mens bezorgd is maar als politicus niets kan zeggen – godbetert de professie die bij uitstek menselijkheid boven in het vaandel hoort te voeren – meent daarmee een excuus te hebben om zich erbuiten te houden.

En gelukzoekers willen we niet. Nou, maak de wereld dan maar vrij van mensen.

Oponthoud in Singapore, er is een technisch probleem met het vliegtuig en het gaat niet verder. KLM lost de zaken adequaat op; goed hotel, taxi en maaltijden, uiterst correcte service in een vervelende situatie. Een oudere man (nog ouder dan ik) maakt stennis. Hij vind het onacceptabel, dit soort dingen mogen eenvoudig niet gebeuren; de staf wordt afgebekt. 70 of ouder worden en nog steeds niet begrijpen dat zaken soms misgaan. Hij zoekt steun bij mij. Ik kijk weg en begin maar niet over die stromen vluchtelingen voor wie noch hotel, noch maaltijd en taxi gereed staan.

Singapore is, een eufemisme, hazy. Bedoeld wordt dat de hele stadstaat onder een wolk van vervuilde lucht zucht. De bosbranden in Sumatra, Kalimantan en Borneo zijn er debet aan. In Singapore, en in veel meer landen in Azië, lopen steeds meer mensen met maskertjes op. Er gebeurt niet veel om de situatie te verbeteren. De bosbranden (aangestoken) zijn een jaarlijks terugkerend fenomeen, de economische groei tuft lekker door en ruilt gezonde leefomgeving in voor (nog meer) geld. Ga eens kijken in Bejing, het gaat goed met ons. Maar in China chatten elke dag miljoenen jonge Chinezen met een computerprogramma dat kleine Bing heet. ‘Goedemorgen Kleine Bing, ik voel me verdrietig vandaag, mijn verkering is uit’. Of ‘Ik weet niet hoe het verder moet’, misschien wel ‘Het gaat geweldig deze week’. De ideale vriend want Kleine Bing vertelt het niet door, (hoewel … China?) is slim, onthoudt alles en vraagt morgen gegarandeerd of het al wat beter is én wenst je sterkte. ‘Fijne dag gewenst kleine Chinees.’ ‘Fijne dag Kleine Bing.’ Het internet als troostende metgezel om je verbonden te voelen zonder enige consequentie. Kleine Bing vraagt niets van je. Momentopnamen die zeker niet het totale beeld weergeven en toch …

Deze week stortte een Brits gezin, vader moeder en twee kinderen, zich vertederd op Zoef en raakte intussen niet uitgepraat over al het moois op Bali. Lachende gezichten en ‘wat een geluk dat we hier op vakantie kunnen zijn’. Een namiddag op een terras in Ubud leverde een ander beeld op: een massa toeristen die zich verveeld en vermoeid door het dorp bewoog, zich half de tijd verborg in de zegeningen van hun smartphone, tablet of laptop en er maar niet in slaagde een blij gezicht te laten zien. Die foto van twaalf scholieren voor de Nachtwacht die allemaal in hun telefoon gedoken zaten is geen uitzondering, hier doen ze precies hetzelfde. Nou ja, zonder nachtwacht dan. En er worden selfies geschoten, steeds vaker mét selfiestick. ‘Leuk voor Facebook straks, kunnen ze thuis zien hoe gelukkig ik ben.‘                                                                 Really?

Een kennis van P. is net politieagent geworden. Het kost wat maar dan heb je wat. 250 miljoen; nachtkastje vol met leenovereenkomsten met vrienden, familie en de banjar. (Aart, ben je daar nog?)

Als hij het de komende jaren goed doet heeft hij over een jaar of vijf een inkomen van 5 miljoen in de maand. Een vijftigste van wat hij heeft betaald. ‘Dat gaat de bevolking dus betalen’ zeg ik. P. kijkt me aan met een gezicht van ‘je hebt niet geluisterd’. ‘Nee Pak, dat heeft hij zelf betaald.’ Een jaar geleden hadden we een soortgelijk gesprek over de kandidaat voor het parlement die er een paar miljard aan smeergeld tegenaan gooide. 300.000 Rp. voor ieder straks op hem stemde. Ook toen viel het kwartje van ‘de bevolking die betaalt’ niet.

Er staat een grote boom in de voortuin maar vlak voor mijn vertrek raakte hij in een soort van herfststemming, alleen nog kale takken, geen blad meer te zien. Dat was 11 dagen geleden. Nu zijn de nieuwe bladeren zo’n 20 centimeter en groter. Als zo’n boom nou zo snel en vernieuwend bezig kan zijn ….

Veel liefs Frank

If you wait till you can do everything for everybody instead of something for somebody you’ll end up doing nothing for nobody.

Lieve Allemaal,

Geen beter recept om de dag de emmer in te werken dan, met toch al de p in, verhalen te lezen over Afrika. Van die verhalen die binnenkomen bedoel ik. Van Dis weet dat niet maar die jongen die in zijn oor fluisterde ken ik. Dat boek dat hij bespreekt, ‘Country of my scull’ van Antjie Krog, las ik en het liet sporen van verdriet én herkenning achter die zich niet makkelijk laten wissen. ‘Deze ontmoeting maakt ons weer heel’ bleek uit een bedding te komen, diep in de harten van mensen. Die alcoholist vroeg ook mij om nieuwe schoenen.

Deze week was het elf jaar geleden dat ik trouwde en, voor de eerste keer, vroeg ik me niet alleen af hoe maar ook of het (nog) zou zijn geweest. Vragen stellen die nooit beantwoord kunnen worden is zinloos, bedenken dat alles, altijd, stroomt kan een verontrusting zijn of een bemoediging. Ik probeer het laatste, zoete herinnering is geen bruikbare mal voor de toekomst.

Toch, zo’n verhaal opent kisten vol verleden, kisten die toch al nooit echt dicht waren. En zonder de verhalen zijn er wel de nachten waarin droom ongecontroleerd put uit wens, herinnering en weten – vooral uit wens. Paton schreef ‘Cry the beloved country’ toen ik nog in de schoolbank zat maar die Msimangu (geen familie) zou ook zonder dat boek in mijn hart wonen. Schrijvers die behendig een wereld schetsen die één op één overeenkomt met de wereld die ik ken en die daarmee het besef van broederschap eens te meer onontkoombaar maken. Nog steeds zit ik graag op die helling in Nkonjeni vanwaar je, met een scheef huis in de rug, zo ver kunt kijken. Ver, ver, ver.

You can leave Africa, Africa won’t leave you my friend.

Die jongen die in Van Dis’ zijn oor fluisterde, die jongen, die ken ik. Zijn fluistering wordt soms een roep: ‘kom terug’. Van hier zie ik het werk daar voor het opscheppen en zou ik graag willen. Werk met resultaat, anders dan in mijn eigen omgeving niet gehinderd door realiteit. Verleidelijke dromen die het ongewenste eenvoudig censureren en de weerbarstigheid van de echte wereld buiten houden.

‘East is east and west is west, and never the twain shall meet’ schreef Kipling. Noord zuid zeggen we tegenwoordig; politiek correcter geloof ik. Als Kipling doelde op de enorme verschillen in werelden die lang niet altijd compatibel zijn, als in zijn definitie van ontmoeten gelijkgestemdheid een voorwaarde is, dan had hij een punt. Maar elkaar ontmoeten doen we al zolang mensen reizen, steeds vaker, steeds intensiever, dat geldt althans voor eenieder die iets verder wil zien dan eigen kring. En hier zowel als in Afrika is het simpelweg een consequentie van er zijn.

Ja ik zie de verschillen, maar niet ik alleen. Ook voor hen, voor de ander, wordt de wereld steeds kleiner en – het lijkt een contradictie – onbegrijpelijker. Oost west of noord zuid, rijk arm is waar het over gaat maar dat klinkt zo; steeds meer zien we van elkaar en nogal eens achten wij uit het westen onze hooggestemde idealen superieur. Een kwalificatie, soms misschien terecht, die alle legitimiteit verliest waar woord en daad niet samenvallen.    Vrijheid, gelijkheid en broederschap zijn lastig te verkopen in een wereld waar (economische) uitbuiting aan de orde van de dag is. De woede en afkeer, het wegduiken in eigen cultuur, de immer aanzwellende stroom van vluchtelingen; de kloof, zelfs in onze eigen maatschappij, wordt steeds breder en dieper. Zo lang we onze eigen idealen niet serieus nemen is verbazing daarover gelijk aan hypocrisie of domheid.

De hulp en haar man die hier een nieuwe poort maakt waren beiden niet te genieten en toen was het emmertje vol; ik wilde weten wat er aan de hand was. ‘Bingung’ – in verwarring. Met de massale crematie op komst worden ze geacht elke dag vrijwilligerswerk te doen. Vrouwen hele dagen, mannen halve dagen. Het vrijwillige is een grapje, het wordt weliswaar niet betaald maar niet meedoen zet ze buiten de gemeenschap, nog niet gesproken van het schamen voor de buurt. In een maatschappij waar per dag betaald wordt en niet werken gelijk is aan geen geld een rampzalig schema. De mensen van de lage lonen houden letterlijk niets over, alleen voor de rijken is het een makkie. En voor de priesters, wier kinderen opvallend vaak studeren in Australië of Singapore, ook geen magere maanden vanwege gotong royong (werken voor de gemeenschap), integendeel, dit zijn de vette maanden.

Het wordt ze makkelijk gemaakt. De wens om weg te vluchten in eigen cultuur is niet uniek voor delen van de islamitische wereld, die kruipt over de hele wereld. (Hallo zwarte piet.) Hier, niet alleen hier, resulteert het nogal eens in een spagaat: de traditionele leefwijze tegenover de ‘verworvenheden’ die de moderniteit biedt – tegen een prijs. De held die opstaat en zegt bekijk het en een derde weg zoekt moet misschien nog geboren worden. De kleine man is, inderdaad, te klein. De revolutie is ver, ver weg.

De zoon van P. gaat trouwen, direct na de maand van niet werken en geen inkomen; het kan niet langer wachten. Je begrijpt. P. moet betalen, zo hoort dat als het een zoon is. Nu is de financiële situatie van het gezin zo dat Griekenland er een puntje aan kan zuigen dus ze doen het minimum, net genoeg om je niet te schamen voor de buren. Vijfendertig miljoen – een dik jaarsalaris – en het aantal gasten wordt beperkt tot honderdvijftig. Vanavond kwamen de eerste omtrekkende bewegingen om straks tot een lening te komen want er is nog geen miljoen in huis.

Schaamtecultuur, een priesterlijke stand die, ik kan het niet anders zien, al lang van god los is, belabberd onderwijs en corruptie een gegeven. Waarheen moeten ze vluchten?

Veel liefs, Frank

(In vervolg op de vorige blog: de voedselhulp aan Syriërs die naar Jordanië gevlucht zijn wordt gehalveerd. De VN heeft geen geld genoeg meer. Opvang in de regio, weet je nog?De situatie met vluchtelingen op een aantal Griekse eilanden intussen is dramatisch, het contrast tussen toeristen en vluchtelingen surrealistisch. Een aantal toeristen trekt zich, binnen de beperkte mogelijkheden, het lot van de vluchtelingen aan. In kranten verder geen melding van de humanitaire ramp die zich, ook daar, voltrekt. Het wordt gewoon. De krant voor wakker Nederland bericht wel dat een zanger hartelijk dankt voor alle blijken van medeleven toen zijn moeder van de fiets viel, ze maakt het goed.)