De dood van menselijke empathie is een van de eerste en meest duidelijke tekens van een cultuur die terugvalt in barbarij. (Hannah Arendt 1906 -1975).

Lieve allemaal,

Wikipedia omschrijft kunst als ‘bewuste creatie van iets moois of betekenisvols met behulp van vaardigheid en verbeelding’. Mooi beschreven hoewel ik ‘het onzichtbare zichtbaar maken, het onzegbare zegbaar’ veelzeggender vind. Kunst, ook in de werken van de oude meesters en getalenteerde fotografen, is een overdracht van ideëen, idealen, vergezichten of denkbeelden en zegt veel meer dan een simpel kiekje ooit kan doen. 

Nederlandse taal is soms wat verwarrend: er is Kunst, kunst, iemand doet een kunstje, stoelbekleding of een jas van kunstleer, een bouwwerk van lucifers is kunstig gemaakt maar een voor de hand liggende vaardigheid doen we af als ‘joh, da’s geen kunst’. 

Een banaan die met duck-tape op de muur is geplakt is lastig in te passen in de definitie van Wikipedia. Smaken verschillen maar wat is de schoonheid van een banaan aan de muur? En de betekenis? Niet dus, toch kreeg het ‘ding’ of beter, de gebeurtenis door de reacties alsnog betekenis. De waanzin van onze wereld werd pijnlijk bloot gelegd. Talloze critici bleken bereid serieus in te gaan op wat niets anders was dan een provocatie. Iemand bleek zelfs bereid er meer dan 5 miljoen euro voor te betalen en dat niet van zijn of haar laatste centjes lijkt me. Ongeacht hoeveel geld die persoon ook heeft, de keuze om een overduidelijk teveel aan geld niet ten goede aan te wenden maar om met een ‘Kijken jullie eens hoe waanzinsveel geld ik heb’ en ‘Ik ga die banaan nog opeten ook’ een dikke middelvinger op te steken naar alles en iedereen is onthullend. 

Naast het ‘geen kunst’ van een banaan op de muur plakken, de kunst (als in ‘art of the deal’) om met gebakken lucht vet rijk te worden en het steeds lastiger wordende kunstje de wereld te shockeren is er misschien toch Kunst ontstaan. De betekenis die er door de reacties aan werd gegeven, hoe onthutsend en negatief van aard ook, ís een betekenis. Niet een betekenis waar je blij van wordt, dat dan weer niet.

Een bizarre zaak die raakt aan de door Hannah Ahrendt bedoelde dood van empathie. Als één aap een reuzevoorraad bananen onder zich houdt terwijl de rest van de groep honger lijdt, dan sturen we er deskundigen op af; zo’n bizar fenomeen moet bestudeerd worden, wat is er aan de hand? Wanneer personen honderden miljoenen of zelfs miljarden onder zich houden roept dat vaak bewondering op en nauwelijks veroordeling. Trump – de man van ‘Art of the deal’ – verzekerde zijn aanhang dat hij mega rijk is, hij gebruikte het als een argument om vooral op hem te stemmen. Het bleek geen rode vlag maar voor velen een aanbeveling. *

Een lieve, wijze vriendin raadt me aan te focussen op m’n eigen vierkante meter. Natuurlijk heeft ze gelijk, daar zal het moeten gebeuren maar… is het fout om naar de omliggende percelen te blijven waarschuwen dat onze samenleving aan gort gaat als wij niets doen? 

Oliemannetje was een benaming voor een persoon, politicus meestal, die vaak in stilte compromissen sluit en bruggen slaat. Intussen is er een nieuwe betekenis: een mannetje of vrouwtje dat met een flinke kan olie op elke brand afrent om die verder te doen oplaaien. Stok nodig, stok gevonden – discriminatie als instrument om te discrimineren. Ik herinner me een voetbalcompetitie waarin Nederland al uitgeschakeld was en Marokko nog in de race. Nederland ging massaal voor Marokko. Er is een breed midden in onze maatschappij dat geen affiniteit heeft met machtsbeluste pyromanen. Juist voor dat midden is stil blijven geen leefbare optie en uiteindelijk zelfdestructief. Laat de belendende percelen weten dat het zo niet langer mág gaan. 

Hier in Bali blijven de plannen onduidelijk. Half oktober had het regenseizoen moeten beginnen maar het komt er niet echt van. Eergisteren een bui als vanouds; rond het middaguur een gigantische emmer leeggestort over het eiland waarbij straten in kleine rivieren veranderden, twee uur later weer zonnig. Verder is het vooral heet, zo’n graad of 32. De weerstations melden er enthousiast bij dat het voelt als 39 of 40. Volgens de aankomend president van de VS wordt de wereld alleen maar kouder. Een megafoon, is dat wat? Of toch maar het respectvol overtuigen van de buren?

Lieve groet, Frank

* (In het Nederlands en Duits verdient iemand geld, de stam is dienen. In het Engels is het earning, oogsten. Amerikanen maken geld. Indonesië is neutraal, hier verkrijgt men geld.

Het was vier uur in de morgen maar slapen ging niet meer dus ik was vroeg op en kon de Kamerdebatten op tv volgen. Tegen vijven bleek ik Doni ook wakker te hebben gemaakt, hij kwam vragen wat oepsoeddemitteren en doeme koe betekent.

Lieve allemaal,

De laatste blog is van maanden geleden. Er was, buiten verdriet, wanhoop, boosheid en ergernis die u ongetwijfeld ook treffen als u het nieuws leest of hoort, niet zoveel te vertellen. Intussen heb ik de laatste workshop in Europa achter de rug. Eerst twee in Nederland, toen les in drie talen in Duitsland en vervolgens tien Zwitserse dames in een studio bij Zurich. Vooral na Zurich wist ik weer waarom ik ga stoppen. Zij wilden losjes, gezellig én een paar leuke objectjes mee naar huis, ik wilde ze iets bijbrengen. Zij rekenden erop dat alles wel vanzelf kwam, ik dacht daar anders over. Uiteindelijk gingen zij toch tevreden naar huis maar ik had me de laatste lessen leuker voorgesteld. Nu nog één keer lesgeven in Texas het komend jaar. Misschien, want ik houd het voor mogelijk dat ik tegen die tijd helemaal niet meer naar de VS toe wil. Maar, Amerika of niet, daarna stopt het. Het zijn altijd (meestal vijf) lange, intensieve dagen en het goed begeleiden van zo’n tien deelnemers vraagt veel. Beter een punt erachter als alles nog te doen is. Intussen weer thuis stel ik overigens vast dat in ieder geval dat reizen geen goede combinatie (meer) is met de leeftijd; het is een aanslag op de conditie. Maar goed, des te heerlijker is het weer thuis te zijn na een maand leven vanuit de koffer. Ik had meer vrienden willen ontmoeten, van de wel gelukte, veel te korte ontmoetingen met hen die me dierbaar zijn in Nederland heb ik zeer genoten maar het meest dierbare is toch hier in Bali.

Alweer een tijdje geleden keken we, op aanraden van Doni, naar de film ‘Our brand is crisis’. Daarin wordt een consultant, Sandra Bullock in de film, naar een Zuid-Amerikaans land gestuurd om daar de verkiezing van een dubieuze figuur zeker te stellen. Dat lukt, er wordt crisis gecreëerd en… voila! De natie gaat aan gort maar gelukkig is de redder nabij. Of mevrouw Mijntweetklopt-Faber, in tegenstelling tot Bullock een trieste brokkenpilote zonder glamour, de film heeft gezien weet ik niet. De toegepaste tactiek is wel dezelfde en de door het kabinet beoogde ‘Verelendung’ doet daar nog wel wat scheppen bovenop. Angst aanjagen en leugens om de geesten rijp te maken voor het ware crisisgevoel en daar dan met een Kafkaësk, onbarmhartig ‘wet is wet’ oplossing overheen. ‘Wet is wet’ doet mij dan weer denken aan die andere uitvlucht met twee keer hetzelfde zelfstandig naamwoord. Wereldwijd lijkt hufterigheid de politieke mode. Morgen de verkiezingen in de VS, alleen al de reële mogelijkheid dat…

Wanneer individualisme, op zich al een instelling die snel neigt twijfelachtig te worden, overgaat in schunnig egoïsme is het gevolg wat Hannah Arendt benoemde als ‘de banaliteit van het kwaad’. 

Daarstraks ‘even’ door Ubud gereden naar het politiekantoor. Fout plan. Er is een enorme ceremonie aan de gang, de hoofdstraat is deels afgesloten om ruimte te geven aan bijna honderd trucks met elk zeker vijftig mensen erop; de bezoekers komen van het hele eiland. Via allerlei gangetjes toch aangekomen bij de politie. De bedoeling was dat zij even een formulier tekenden om te bevestigen dat ik nog in leven ben. Voor de AOW gaat dat tegenwoordig via een smartphone, het fonds waar ik elke maand nog geen dertig euro van ontvang doet het met een formulier. De politie gaf toe dat ik nog in leven ben maar daarvoor een stempel zetten ging ze echt te ver, dan zou iedere bule (westerling) wel kunnen komen. Oh, en toen ik het eerder in Amersfoort probeerde bleek het politiekantoor die dag gesloten (!!!) en elders moest ik eerst een afspraak maken via het internet. Morgen ga ik het proberen bij het dorpshoofd, die kant op is er waarschijnlijk ook geen opstopping. 

Veel liefs, Frank