Lieve Allemaal

Naar eigen norm te laat met de blog, ach jam karet, rubber tijd. Ik begin me aan te passen. Wat hier vandaag niet lukt komt morgen wel en anders overmorgen. Of de dag daarop. Druk geweest met het werk voor de kleine tentoonstelling, het heet intermezzo, die zondag open moet gaan, weinig tijd voor iets anders. Intussen zijn ze er hierboven ook achter dat het droog seizoen is, elke dag mooi weer. Het betekent wel ’s avonds de tuin sproeien. Vanmorgen stond ik op en maakte de mail open, gelukkig niet gebruikelijk maar nu was er zo’n mail die de dag gelijk op manke poten zet. Verwarring, boosheid, van alles door elkaar en dan begint bij de buren een stel grootouders met hun kleinkind te spelen. Het kind kraait het uit, de grootouders ook. Hoe ik dan, voor een tijdje, verstoord kan raken over die geluiden is mij een raadsel. Frank, je werd weer wakker vanmorgen, de zon schijnt en een kind lacht. Hetzelfde steeds opnieuw leren, heet dat repeteren?

Zaterdag was het de dag van de machines. Mem Par, de hulp, was niet zo streng, de oven en andere apparaten werden vrijgesteld maar de motorfiets kon echt niet zonder een ceremonie. Ik heb de motor laten wassen, ook een motorfiets gaat schoon ter ceremonie, en ben naar het huis van de Pars gereden alwaar de motor zijn zegen kreeg en een aantal offertjes aan het stuur en de koplamp. Beter maar op veilig spelen. Bij de wasserij van de motoren was het een drukte van belang; mijn motor was niet de enige, allemaal schoon het nieuwe jaar in. De eigenaar van de wasserij kent me en ik werd oneerlijk snel geholpen. Later zie je dan overal motoren met offertjes rijden. Nogmaals, beter op zeker spelen. Dat de meeste rijders geen helm dragen en vaak zelfs niet ouder zijn dan een jaar of elf… hallo, we spreken even motorfietsoffertechnisch, daar ging het om. De upacara’s (ceremonies) vliegen nog steeds om de oren, nu weer een tweedaagse ceremonie die elk half jaar voor de huistempel moet worden gehouden, ik kan het niet meer bijhouden. En vorige week weer een uitbundige supercrematie – ja ja puriteinse Nederlanders, dat bestaat – een gigantisch hoge toren om het lichaam te vervoeren en een reuze stier van een meter of vijf hoog, de kabels over de weg moesten even verwijderd anders kon het er allemaal niet door. Kost tientallen duizenden euro’s, ook deze keer betrof het iemand van het vorstenhuis van Ubud. Volgens Frans doen ze het met plezier, ze verdienen aan de film- en uitzendrechten. Zou zomaar kunnen. Hee opa, we hebben geld nodig, wat dacht je ervan…

Het zwembad is klaar en het ziet er geweldig uit. Ik kan haast nog niet geloven dat ik, ik dus, een zwembad heb in eigen tuin maar zo is het wel. Eerst lekte de overflow nog een beetje maar dat is intussen ook verholpen en gisteren zwom ik voor het eerst in eigen zwembad. In het vervolg dus elke dag baantjes trekken en ik schat dat ik, in zo’n vier weken getransformeerd ben in een wel gespierde adonis. Bij succes volgen verdere berichten.

Zoef de hond en mijn moeder, ze hebben niets met elkaar te maken. Maar toch… Zoef probeert met me te praten en vaak begrijp ik wat hij wil, vaak ook niet. En dan – ja ik denk ook dat het idiotie is – moet ik aan mijn moeder denken. Zij had afasie en ik heb me regelmatig verbaasd hoe het mogelijk was dat ik dat wat ze bedoelde begreep. Yip yip yip en even denken… oh, oom Arie is volgende week jarig. Geen idee waar ik het vandaan haalde, lijntjes die we niet hoeven te begrijpen. Soms ging het niet en dan zag ik de onmacht in haar ogen en zij in de mijne. Onmacht in de ogen van je moeder, dat snijdt diep. Aan mijn moeder denken door de hond, misschien hoort het niet maar ik ben bezig te accepteren dat ze er niet meer is en misschien juist daarom is ze overal. Terecht zei een vriend dat als je moeder 92 is en overlijdt en je bent totaal van de weg weg, je niet hebt voorgesorteerd. Mijn moeder was 93 maar ik mis haar. Verdriet hoort er ook bij, ik geef het maar de ruimte. (Een imponerende tekst uit islamitische hoek onderaan deze blog.)

De partner van een journalist die onthullingen van Snowden naar buiten bracht werd negen uur vastgehouden en ondervraagd op Heathrow. Volgens de politie had hij levensbedreigende gegevens bij zich. Wonderlijk genoeg lieten ze hem na die negen uur toch, zonder verdere consequenties, gaan. Bij The Guardian werden harde schijven uit de computers vernietigd, de Engelse premier initieerde die actie.  Een Nederlandse minister wil drones, onbemande vliegtuigjes, inzetten om ons in de gaten te houden. Afluisteren, mails onderscheppen, in de gaten houden. En ik moet geloven dat het het allemaal waard is. Terroristen blijven vast wel stom genoeg om hun plannetjes, in bijvoorbeeld Jemen, via de telefoon of email te bespreken en dat is een opsteker. Naast de tirannie van te groot geld doet een nieuw monster zijn intrede; big brother. Onder het mom van ‘als u niets te verbergen heeft maakt het toch niets uit?’ worden we onderhorig gemaakt aan een ongecontroleerde maffia die vrijheid en mensenrechten als lastig ervaart – op zijn minst. Het is tijd om die tekst op het monument op het Weteringcircuit nog eens goed tot ons te nemen. H.M. van Randwijk schreef daar  ‘Een volk dat voor tirannen zwicht, zal meer dan lijf en goed verliezen, dan dooft het licht.’

Op talloze plaatsen in de wereld doen tirannen hun vernietigend werk, aangestaard door een machteloze VN en veiligheidsraad. Het is dan al te makkelijk het gevaar in eigen huis niet te zien of te onderschatten. Maar een volk dat voor tirannen zwicht… Overheden met de visie van een rekenmachine, buigen voor multinationals – de werkverschaffers – die als het er op aan komt helemaal niet bekommerd zijn om werkgelegenheid. De Rabo (een coöperatie nota bene) ziet zijn winst wat dalen en flikkert een flink aantal mensen op straat. En daar is, helaas, niets uniek aan. We zijn het zelf, wij accepteren hoe het gaat en pikken ons graantje mee. De overtuiging dat we met zijn allen een systeem in stand houden, politiek en economisch, dat volstrekt niet deugt is waarschijnlijk niet populair maar ik kan het niet anders zien.

Ik heb nog wel eens kritiek op Bali en de manier waarop hier met de dingen omgegaan wordt maar ook; kom naar Bali en zie de trots en blijheid van eerlijk handwerk. Ontdek hoe bv de bouwers van mijn zwembad een waardigheid ontlenen aan het feit dat ze tegen een eerlijke prijs, genoeg om plezierig van te leven, iets gemaakt hebben dat staat en mooi is. Ontmoet een glimmend lachende Pak Par die blij is met het resultaat van zijn werk. Vergelijk die houding met willekeurig welke multinational. Een volk dat voor tirannen zwicht zal meer dan lijf en goed verliezen, dan dooft het licht.

Lieve groet Frank

Dit menszijn is een soort herberg, 
elke ochtend een nieuw bezoek. Een vreugde, een depressie, een benauwdheid, 
een flits van inzicht komt
 als een onverwachte gast.Verwelkom ze, ontvang ze allemaal gastvrij, 
zelfs als er een menigte verdriet binnenstormt die met geweld je hele huisraad kort en klein slaat. Behandel dan toch elke gast met eerbied.
 Misschien komt hij de boel ontruimen
 om plaats te maken voor extase. De donkere gedachte, schaamte, het venijn,
 ontmoet ze bij de voordeur met een brede glimlach
 en vraag ze om erbij te komen zitten. Wees blij met iedereen die langskomt. De hemel heeft ze stuk voor stuk gestuurd 
om jou als raadgever te dienen.

Jalal ad-Din Rumi (Perzië, nu Tajikistan) 1207 – 1273

Lieve Allemaal,

Het verkeer in Bali is nu niet direct strak geregeld, er is genoeg verboden maar niet zo streng. Defensief rijden is een voorwaarde om niet in    moeilijkheden te komen. Voor, achter en opzij kijken en natuurlijk ook naar beneden want hier en daar zitten potholes, groot genoeg om over de kop te gaan. Rond deze tijd komt het allemaal nog wat kritischer; overal groepen marcherende kinderen die menen recht te hebben op de hele weg. De meest felle van de klas gaat voorop – één twee drie vier, één twee drie vier gilt het over de straat. De rest loopt er in stram militaire pas achteraan, verbeten gezichten, de armen zwaaiend langs hun kinderlijven. Het is een triest gezicht, kinderen en militairisme gaan niet samen. Alles ter gelegenheid van 17 augustus, de onafhankelijkheidsdag van Indonesië. De dag wordt nog steeds met veel militair vertoon gevierd; het vieren naar mijn mening mooi, de manier waarop stukken minder. Overigens zijn er nog steeds Nederlanders die als onafhankelijkheidsdatum december 1949 zien, pas toen ging Nederland met de zelfstandigheid akkoord. (!) Weinigen zijn nog in leven die het allemaal bewust hebben meegemaakt, het ligt allemaal ver terug in de geschiedenis. Dat de sporen veel langer overleven, ach, wat is nieuw. Marcherende kinderen…

Gisteren was het Saraswati, een feestdag in Bali, iets met een dag voor de traditionele genezers. Het gepiep van verkeerd ingestelde geluidsinstallaties drong al vroeg in de morgen tot mijn balkon door, ‘s morgens om halfzeven werd ik wakker van zingende kinderen. Balinezen hebben gevoel voor melodie en ritme, niet voor zang. Later barstten allerlei activiteiten los, meestal gesitueerd rond de tempel, en het kostte allemaal weer veel geld. Offeren hoort er nu eenmaal bij, een steeds verder opgeblazen praktijk die alles met prestige van doen heeft en weinig of niets met godsdienst. Intussen brengt het nogal wat Balinezen in problemen. Toen mensen van de banjar, zeg maar het dorp, van de week het geld voor de vuilverwerking kwamen halen kreeg ik gelijk een brief. Het bleek een verzoek om een bijdrage aan de festiviteiten rond de inwijding van de gerenoveerde tempel. Waarschijnlijk om mij een indicatie te geven in welke orde van grootte ik moest denken hadden ze de kosten van het feest er maar bij gezet. 1.200.000.000 rupiah, dat is zo’n € 100.000,–. Ik heb het drie keer gelezen, dacht dat ik op z’n minst een nul teveel zag, maar nee, het klopt.  € 100.000,– voor een gemeenschap van 250 gezinnen. Dat komt neer op meer dan een fraai maandsalaris per gezin. Voorlopig is ieder gezin hier ingeschaald voor € 220,– (een goed maandsalaris dus), het mag in termijnen betaald. De rest volgt na afloop van de ceremonie. Hoe het precies werkt ontdekte ik gisteren toen mijn aannemer hier kwam om geld te lenen om die kosten te voldoen. Voor vandaag moest alles betaald, anders wordt je naam als wanbetaler omgeroepen in de tempel tijdens diezelfde feestelijkheden. Een uiterst effectief dreigement, die schande is onverdraaglijk.

Een gemeenschap geworteld in angst. ‘Dienen’ van de goden als voertuig om ‘beter dan jij’ te zijn, wie achterblijft hangt want die geeft niets om de goden en is dus een slecht mens. De doodenge spiraal van fanatisme. Ik vind het nogal lastig om mee om te gaan. Hoeveel mag je zeggen, mag je wel iets zeggen? In voorzichtige gesprekken met Pak Par, de aannemer, zijn we het er wel over eens dat er geen god is die dit verlangt en dat het geld veel beter besteed kan en zou moeten worden. En dit is niet de enige keer dat waanzinbedragen worden verlangd, de lijst is eindeloos. In het westen is meer dan een maandsalaris offeren voor de meesten een onhaalbare uitspatting, hier komt het dichtbij financiële zelfmoord. Maar de sociale druk weerstaan blijkt geen optie; je bent deel van de gemeenschap of een paria. Kies maar.  Zodra Pak Par het geld had ging hij snel, en opgelucht, betalen. Ik vraag me af of mijn voorzichtig gerammel aan een bouwsel van dictatuur enige zin heeft. Uiteindelijk zullen de Balinezen zelf een weg naar ander inzicht moeten gaan. Of niet, het is aan hen.

Ik ontmoette D. en zijn vrouw, Australiërs van zo tegen de zeventig. Ze komen vaker in Bali, vinden het hier heerlijk en willen nu hier een huisje kopen. ‘Wat heb jij een mooi leven, en zo interessant’ vindt D. ‘Gewoon doen wat je wilt, ik heb mijn hele leven hard gewerkt, dag en nacht zo ongeveer, en geen tijd genomen te genieten. Maar ja, die tijd was zo.’ Ik begrijp hem wel, ik kom van dezelfde school maar had het geluk dat ik kon kiezen voor een tandje lager. Het is een vreemd fenomeen dat je misschien wat ouder moet worden om je aandacht te verleggen naar wat echt telt al is het, denk ik, winst als je daar überhaupt komt.

Homo’s moeten niet worden veroordeeld vindt de paus. Mooi, heel mooi. Van diverse vaticanologen – wat een leuk woord voor scrabble – moet ik begrijpen dat hij vooral ook uit politieke overwegingen niet verder kan gaan dan die onzinnige, want uiterst logische, uitspraak. Onzinnig en logisch want als je gelooft in die god is het evident dat je zijn schepping niet ten dele af kan keuren. Politieke overwegingen, in de schoenen van de visser. Hoor ik een haan?

Het zwembad is nu echt bijna klaar. Ik geloof dat dit de derde nieuwsbrief is waarin ik dat meld maar ja, ceremonies, ceremonies… Als alles meezit kan ik eind van de komende week de dag beginnen met een duik. Volgende week komt ook een nichtje op bezoek, kan die ook zwemmen. Ze is nu op Sumba, beetje bijzondere bestemming, weinig toeristen. Als ze komt moet ik haar maar eens vertellen dat haar oma en mijn moeder daar bijna twintig jaar geleden al waren. In een gammele landrover door een soort rivierbedding de berg op. ‘Ik snap het niet’, zei de chauffeur. ‘Ik had vorige week twee jonge Duitsers en die waren doodsbang en uw moeder en tante zitten maar te lachen.’ ‘Ze weten niet wat er mis kan gaan’ vond ik. Misschien was dat zo, waarschijnlijker is dat ze hadden besloten te genieten en erop te vertrouwen dat het wel goed kwam. Moet ik ook vaker doen.

Veel liefs, Frank