If you wait till you can do everything for everybody instead of something for somebody you’ll end up doing nothing for nobody.

Lieve Allemaal,

Geen beter recept om de dag de emmer in te werken dan, met toch al de p in, verhalen te lezen over Afrika. Van die verhalen die binnenkomen bedoel ik. Van Dis weet dat niet maar die jongen die in zijn oor fluisterde ken ik. Dat boek dat hij bespreekt, ‘Country of my scull’ van Antjie Krog, las ik en het liet sporen van verdriet én herkenning achter die zich niet makkelijk laten wissen. ‘Deze ontmoeting maakt ons weer heel’ bleek uit een bedding te komen, diep in de harten van mensen. Die alcoholist vroeg ook mij om nieuwe schoenen.

Deze week was het elf jaar geleden dat ik trouwde en, voor de eerste keer, vroeg ik me niet alleen af hoe maar ook of het (nog) zou zijn geweest. Vragen stellen die nooit beantwoord kunnen worden is zinloos, bedenken dat alles, altijd, stroomt kan een verontrusting zijn of een bemoediging. Ik probeer het laatste, zoete herinnering is geen bruikbare mal voor de toekomst.

Toch, zo’n verhaal opent kisten vol verleden, kisten die toch al nooit echt dicht waren. En zonder de verhalen zijn er wel de nachten waarin droom ongecontroleerd put uit wens, herinnering en weten – vooral uit wens. Paton schreef ‘Cry the beloved country’ toen ik nog in de schoolbank zat maar die Msimangu (geen familie) zou ook zonder dat boek in mijn hart wonen. Schrijvers die behendig een wereld schetsen die één op één overeenkomt met de wereld die ik ken en die daarmee het besef van broederschap eens te meer onontkoombaar maken. Nog steeds zit ik graag op die helling in Nkonjeni vanwaar je, met een scheef huis in de rug, zo ver kunt kijken. Ver, ver, ver.

You can leave Africa, Africa won’t leave you my friend.

Die jongen die in Van Dis’ zijn oor fluisterde, die jongen, die ken ik. Zijn fluistering wordt soms een roep: ‘kom terug’. Van hier zie ik het werk daar voor het opscheppen en zou ik graag willen. Werk met resultaat, anders dan in mijn eigen omgeving niet gehinderd door realiteit. Verleidelijke dromen die het ongewenste eenvoudig censureren en de weerbarstigheid van de echte wereld buiten houden.

‘East is east and west is west, and never the twain shall meet’ schreef Kipling. Noord zuid zeggen we tegenwoordig; politiek correcter geloof ik. Als Kipling doelde op de enorme verschillen in werelden die lang niet altijd compatibel zijn, als in zijn definitie van ontmoeten gelijkgestemdheid een voorwaarde is, dan had hij een punt. Maar elkaar ontmoeten doen we al zolang mensen reizen, steeds vaker, steeds intensiever, dat geldt althans voor eenieder die iets verder wil zien dan eigen kring. En hier zowel als in Afrika is het simpelweg een consequentie van er zijn.

Ja ik zie de verschillen, maar niet ik alleen. Ook voor hen, voor de ander, wordt de wereld steeds kleiner en – het lijkt een contradictie – onbegrijpelijker. Oost west of noord zuid, rijk arm is waar het over gaat maar dat klinkt zo; steeds meer zien we van elkaar en nogal eens achten wij uit het westen onze hooggestemde idealen superieur. Een kwalificatie, soms misschien terecht, die alle legitimiteit verliest waar woord en daad niet samenvallen.    Vrijheid, gelijkheid en broederschap zijn lastig te verkopen in een wereld waar (economische) uitbuiting aan de orde van de dag is. De woede en afkeer, het wegduiken in eigen cultuur, de immer aanzwellende stroom van vluchtelingen; de kloof, zelfs in onze eigen maatschappij, wordt steeds breder en dieper. Zo lang we onze eigen idealen niet serieus nemen is verbazing daarover gelijk aan hypocrisie of domheid.

De hulp en haar man die hier een nieuwe poort maakt waren beiden niet te genieten en toen was het emmertje vol; ik wilde weten wat er aan de hand was. ‘Bingung’ – in verwarring. Met de massale crematie op komst worden ze geacht elke dag vrijwilligerswerk te doen. Vrouwen hele dagen, mannen halve dagen. Het vrijwillige is een grapje, het wordt weliswaar niet betaald maar niet meedoen zet ze buiten de gemeenschap, nog niet gesproken van het schamen voor de buurt. In een maatschappij waar per dag betaald wordt en niet werken gelijk is aan geen geld een rampzalig schema. De mensen van de lage lonen houden letterlijk niets over, alleen voor de rijken is het een makkie. En voor de priesters, wier kinderen opvallend vaak studeren in Australië of Singapore, ook geen magere maanden vanwege gotong royong (werken voor de gemeenschap), integendeel, dit zijn de vette maanden.

Het wordt ze makkelijk gemaakt. De wens om weg te vluchten in eigen cultuur is niet uniek voor delen van de islamitische wereld, die kruipt over de hele wereld. (Hallo zwarte piet.) Hier, niet alleen hier, resulteert het nogal eens in een spagaat: de traditionele leefwijze tegenover de ‘verworvenheden’ die de moderniteit biedt – tegen een prijs. De held die opstaat en zegt bekijk het en een derde weg zoekt moet misschien nog geboren worden. De kleine man is, inderdaad, te klein. De revolutie is ver, ver weg.

De zoon van P. gaat trouwen, direct na de maand van niet werken en geen inkomen; het kan niet langer wachten. Je begrijpt. P. moet betalen, zo hoort dat als het een zoon is. Nu is de financiële situatie van het gezin zo dat Griekenland er een puntje aan kan zuigen dus ze doen het minimum, net genoeg om je niet te schamen voor de buren. Vijfendertig miljoen – een dik jaarsalaris – en het aantal gasten wordt beperkt tot honderdvijftig. Vanavond kwamen de eerste omtrekkende bewegingen om straks tot een lening te komen want er is nog geen miljoen in huis.

Schaamtecultuur, een priesterlijke stand die, ik kan het niet anders zien, al lang van god los is, belabberd onderwijs en corruptie een gegeven. Waarheen moeten ze vluchten?

Veel liefs, Frank

(In vervolg op de vorige blog: de voedselhulp aan Syriërs die naar Jordanië gevlucht zijn wordt gehalveerd. De VN heeft geen geld genoeg meer. Opvang in de regio, weet je nog?De situatie met vluchtelingen op een aantal Griekse eilanden intussen is dramatisch, het contrast tussen toeristen en vluchtelingen surrealistisch. Een aantal toeristen trekt zich, binnen de beperkte mogelijkheden, het lot van de vluchtelingen aan. In kranten verder geen melding van de humanitaire ramp die zich, ook daar, voltrekt. Het wordt gewoon. De krant voor wakker Nederland bericht wel dat een zanger hartelijk dankt voor alle blijken van medeleven toen zijn moeder van de fiets viel, ze maakt het goed.)