Lieve Allemaal,

De verschrikkelijke rode puntmutsen waarmee het personeel bij de supermarkt zich elk jaar belachelijk moet maken zijn nog steeds niet gesignaleerd, ze zitten nog in de doos neem ik aan en het is de vraag of ze eruit komen. Bali heeft even wel wat anders te doen. Galungan, het feest van de voorouders die op bezoek komen én van dankbaarheid voor het ontvangene in de afgelopen tijd, is net achter de rug. Thanksgiving voor Balinezen. De penjors (zie foto) die daarbij horen staan er nog en blijven staan tot na Kuningan, net na kerst, weer een feestdag omdat de voorouders dan teruggaan naar hun normale verblijfplaats. Een Balinees leeft in een sterke verbondenheid met wat vóór hem was, het geeft hem wortels maar het zit, helaas, vleugels nogal in de weg.

Buiten wat lullige slingers en hoedjes bij de supermarkt en een paar producten die met heel veel goede wil “kerstachtig” genoemd kunnen worden, merk je hier niet dat kerst om de hoek is. Ze hebben er niets mee en dat is begrijpelijk, de staaltjes die het westen heeft getoond doen vermoeden dat overtuiging toch vooral iets was voor thuis bij de kachel of zondags in de kerk. Het hielp weinigen over de brug.

Het is wel handig dat Maria juist in die dagen was uitgerekend, zo kon de kerk een heidens feestje, minus al te exorbitante gebruiken, annexeren. Wellicht zag ze in de geboorte óp die dag ook weer de hand van god? De donkere dagen voorafgaand aan de komst van licht; ijzersterke metafoor en geen last met heidenen die hun zonnewende feest niet op wilden geven. De zin van alles is nogal ondergesneeuwd onder boom, glitter, veel eten en cadeaus. In Europa helpt de natuur een handje het onderliggende beeld te vatten, hier moeten we het zonder zulke vingerwijzingen doen, het is vandaag de langste dag. Veel maakt het niet uit denk ik. Donker hoef ik niet te zoeken, het is in de wereld veel te ruim voorhanden en, soms, in eigen hart (beperkt hopen we dan) ook beschikbaar. De behoefte aan licht in zulk donker is, denk ik, niemand vreemd. Het gaat niet aan de exclusiviteit te claimen maar waar ik vandaan kom is kerst een gelegenheid de geboorte van licht te vieren.

Cadeaus (van de Balinezen valt op dit vlak helaas niets te verwachten), lekker eten (maar alsjeblieft niet in die restaurants die toeters en hoedjes al klaar hebben liggen), gezelligheid en een kerstboom (als het maar niet zo’n glitterlawaaimuziekding is als hier in de Mall), het kan er allemaal wel bij lijkt me maar de viering van waar kerst werkelijk om gaat vindt binnenin plaats, en is niet gebonden aan een jaargetijde. Alle dagen kerst ís wat veel maar het kan niet de bedoeling zijn vol bewondering en aanbidding aan een kribbe te staan en na een paar dagen het kind aan zijn lot over te laten.

Ik wens u dat kerst een moment mag zijn van het vieren van licht en liefde. Dat liefde u moge omringen, dat licht en liefde vanuit u naar anderen mag schijnen. Dat u in het nieuwe jaar de moed en de kracht vindt om het verschil te maken, waar u kunt, waar dat nodig is. Dat u, juist nu, ongeacht overtuigingen, licht wilt ontvangen en brengen in duisternis.

Lieve groet, Frank

Lieve Allemaal,

Van huis weggaan en dan, 10.000 kilometer verderop of zo, thuiskomen. “Hi, how are you” tegen de (mooie) douanier. (Ik kom op een leeftijd dat het aantal jonge, mooie mensen steeds verder toeneemt.) Hij is okay en ik ook. Met een shuttle naar Hekpoort bij Magaliesburg, de chauffeur is een ex kickbokser die veel te vertellen heeft. Hij spaart om zijn vrouw en kind mee te nemen naar de cradle of humankind, zulke dingen maken zijn vrouw zo blij en daar geniet hij dan weer van. Ik geniet de sfeer, de tongval, de houding die misschien eenvoudig lijkt maar feitelijk uiterst volwassen is. Hij bepaalt zich bij waar het werkelijk om gaat. “I just love to see her happy.” Mensen lopen langs een zandweg, Afrikanen lopen. Een vrouw draagt water, een jongetje is op weg naar school, een groepje churchladies, prachtige witte gewaden, heeft er flink de pas in. Ik zie hen die er niet zijn. Hoewel, niet zijn? Hallo Afrika, ik heb jou verlaten, jij liet mij niet gaan.

De farm van Esther en Werner is mooi als altijd, het is zomer en alles is groen. Dopie, ooit mijn hond, is een gespierde jackrussel achtige geworden die nog steeds niet weet dat hij een kleine hond is. Het is twee jaar geleden maar ook de andere honden kennen me nog. Twee weken Afrika vol van, soms hilarische, avonturen. Een paard dat midden in de nacht het zwembad inliep en er met geen mogelijkheid meer uit kon. Leegpompen en zand storten zodat er een weg uit ontstond was de enige oplossing. Dat met al dat water over het land de truck met vijftien kuub zand vast zou lopen kon niemand voorzien maar dat gebeurde wel. Commotie waar je later, het is goed afgelopen, wel om kunt lachen.

Twee weken Afrika ook om heimwee te stillen, twee weken ver van huis, thuis onder weidse luchten, de horizon lijkt verder dan ooit. Leegte die de eenheid van de bewoners met het land accentueert en hun schoonheid onderstreept, versterkt.

Een trip naar Madikwe, een wildpark tegen de grens met Botswana. Een leeuw die zich een buffel als maaltijd heeft genomen en al een week bezig is het allemaal op te eten. Leeuw heeft geen koelkast. De lucht is penetrant goor, het is fascinerend om te zien en ik ben intussen stilletjes blij dat hij te eten heeft; geen reden mij uit de safari auto te sleuren. Olifanten, giraffes, cheeta’s, zebra’s en nog veel meer allover the place – we zien een aardvark, merkwaardig creatuur met transparant rode, lange oren. Bijzonder want ook voor onze ranger was dit de tweede keer in zestien jaar dat zo’n jongen zich laat zien. Een dung beetle kruipt over de weg, een zachte tenor zingt weer het lied dat over die kever gaat. ’s Morgens om vijf uur wakker worden en zien dat het al licht is en dan, een minuut of tien later is het weer donker. Huh? Ja, er staat een olifant voor het raam en daar komt de zon niet doorheen. Bijzonder, exotisch maar dat vond hij mij daar in dat bed misschien ook wel. Samen deel van een geheel dat zich niet in woorden laat vatten. Alles zo mooi, zo mooi en toch, niet het mooiste. Dat waren de vrienden, de mensen. Waar dan ben je thuis? Het is waar mensen van je houden, waar je van de mensen houdt. Altijd een groter huis willen hebben? Dit is het beste dat geboden kan worden; de wereld – wereldburger zijn. Dom woord eigenlijk, alsof het anders zou kunnen. Maanburger, marsburger?

Zeker, zoveel kamers die stinken van ellende. Het huis is groot en verre van opgeruimd maar het is wel ons thuis. Geef me één geldige reden waarom ik meer recht zou hebben op een veilig warme ruimte dan een ander en ik mekker niet meer. Tot dan is er werk te doen.

Er zijn, toegegeven, kamers die me extra lief zijn. Niet omdat ze beter zijn maar omdat ik ze ken – inclusief problemen, misschien slecht verteerbare denkbeelden, wanhopig pogen met zo vaak falen en zoveel moois – ik ken ze, ik ken de mensen die er wonen. In de ander jezelf willen herkennen; daarin ligt, denk ik, de sleutel. Je terugtrekken op je eiland van Nederlander, Amsterdammer of Jordanees blijft onzin want je bent, gewild of niet, burger van deze wereld. Ook Nergenshuizen Zuid is niets anders dan een kamer in dat grote huis dat wereld heet en het blijft ons aller pakkian dat huis op orde te brengen. Ubuntu, ik ben omdat jij bent, zegt de Afrikaan.

Via Parijs – Vermijd Parijs! Ga niet via Charles de Gaulle! – terug naar Nederland. Andere kamer, zelfde huis. Anderhalve dag vrienden ontmoeten, nog meer goeds. En tijd is er nooit genoeg als het mooi is. Goed dat we kunnen her inneren.

En nu dus weer in Bali. Met de regen (regentijd) valt het vooralsnog mee, alleen vanmiddag een flinke bui tot nu toe, maar er zal wel meer komen. Hier geen donkere dagen voor kerst, galungan begint van de week. Iedereen is druk met penjors maken en de bijbehorende offertjes. Zo is dan bij de supermarkt de obligate kerstversiering nog niet uit de doos, is er nog geen kerstmuziek en zijn die malle rode puntmutsen nog niet uitgereikt aan het personeel. Zal deze week wel veranderen vrees ik. Merry Christmas en geen idee hebben waarover het gaat. Vreemd? Ach, 20% van de Engelse jeugd meende dat Jezus een voetballer is, bij Chelsea dachten ze. Onze lieve heer heeft rare kostgangers hoorde je vroeger wel zeggen. Valt wel mee zou ik denken. Dat ze erg verschillend lijken valt niet te ontkennen maar onderhuids .., we zijn broeders.

Veel liefs Frank